Son dönemde Türkiye enerji politikaları, yeni projeler, yeni anlaşmalar sık sık tartışılmaktadır. “Küresel güç olacağız!” diyenler bir taraftan; “önce kendi iç sorunlarımızı çözelim!” diyenler başka taraftan. “Doğu ile Batı arasında enerji köprüsü olacağız!” diyenlere karşı “köprü olsak da, ne kazanacağız?” diyenleri de unutmamak lazım. Bugünlerin modası ise: “Rusya ile işbirliğine giriyoruz!” diye sevinmek veya “Rusya’ya iyice bağımlı hale geldik” diye üzülmek…
Peki, kim haklı? Bu uç görüşlerin ortada buluştuğu bir nokta yok mu? Aslında iki taraf da kendine göre haklıdır. Bu tıpkı yarıya kadar su doldurulmuş bardağa bakıp, bunun yarısı boş veya yarısı dolu diyen iki kişinin durumuna benziyor. Daima her projenin, her politikanın, her ekonominin mutlaka artıları ve eksileri olacaktır. Küresel güç olarak kabul ettiğimiz ABD’de hiç bir ciddi iç sorun olmadığını kim iddia edebilir? Ya da bu sorunları gören ABD’nin, bir gecede mevcut dünya politikasından vazgeçerek, iç sorunların çözümüne eğileceğini mi düşünüyorsunuz? Dış politikanın da iç politikanın da yeri ayrıdır. Hiç birinden bir anda vazgeçilemez. Ama şu bir gerçektir, dış politikada başarılı bir ülkenin, iç politikası da o oranda istikrarlı hale gelir.
Esasen, “bardak boş” diyenler her zaman bardağın dolu tarafını görenlerden sayıca daha çok olacaktır. Neden? Çünkü insanlar olumsuzlukları daha çabuk fark etmektedir. Basit bir örnek, akşam fırınınızda börek pişerken birden elektrik kesilse anında fark edersiniz. Ama kesilmedikçe, elektriğin gündelik hayatımızdaki varlığı ve önemi aklınızın ucundan bile geçmez. Rusya, Ukrayna ile yaşanan sorunlardan dolayı doğal gazı kestiğinde hemen kıyamet koptu. Fakat uzun yıllar boyunca hiç aksatılmadan Rus gazı Türkiye’ye aktığı zaman hiç kimse “gördünüz mü, Rusya bugün gazımızı kesmedi! Dün de kesmedi, bir hafta önce de kesmedi, geçen yıl da… Hatta Türkiye rica etti diye Rusya doğal gaz miktarını bile arttırdı!” dememiştir.
Peki, Türkiye küresel güç olabilecek midir? Rus atasözünde denildiği gibi “Moskova bir anda yaratılmadı!”. Bunu ancak zaman gösterecektir. Ama bu hedefe ulaşmak için daima hareket etmek gerekmektedir. Bu, yeni projeler geliştirilmesi, uzun vadeli politikalar oluşturulması, bunların ısrarla takip edilmesi demektir. Bugün gelinen noktada, Türkiye’nin bu yolda ciddi anlamda uzun bir yol kat ettiğini söyleyebiliriz. BTC boru hattı petrol taşıyor, BTE hattı gazla doldu. Daha birkaç yıl evvel Nabucco hayal proje olarak algılanırken, bugün en önemli imzalar tamamlandı. Petrolsüzlük nedeniyle kış uykusuna yatmış gözüken Samsun-Ceyhan boru hattı, başarılı politika sonucunda bu sorun da çözüldü. Mavi Akım projesine karşı çıkanlar, bugün Mavi Akım-2 için neredeyse seferber oldu. Ve daha pek çok irili ufaklı projeler gerçekleştirildi! Tüm bu projelerin Türkiye ekonomisine olumlu etkileri zaman içinde yansılyacaktır. Yalnız, Türkiye artık gerçekten güçlü bir ülke konumuna geldiğinde, “bardak boş” diyenler, bu yeni konumu yine fark edemeyecek; hala “bardak boş” demeye devam edeceklerdir. Çünkü hiç kimse onları uyandırıp :“kalk, bugün Türkiye küresel güç oldu” demeyecektir. Daima sorunlar olacak, daima bu sorunlar gündemi meşgul etmeye devam edecektir.
Türkiye’nin enerji alanında Rusya’ya bağımlılığı meselesini biraz açalım. İstatistikler bu bağımlılığın Türkiye açısından ciddi bir sorun yarattığını söylüyor: doğal gazda % 63, petrolde % 33, kömürde % 57 oranında Rusya’ya bağımlıyız. Kuşkusuz, bu, enerji güvenliği açısından çok olumsuz bir tablodur. Peki, durum çok mu umutsuz? “Bardağın yarısı dolu” diyenlerin gözüyle bakalım. Türkiye ekonomisi, Rusya için önemli bir gelir kaynağı oluşturmaktadır. Her ne kadar Türkiye enerjide Rusya’ya bağımlıysa da, Rusya’da en az onun kadar Türkiye’ye bağımlıdır. Rusya’nın enerji kaynakları ihracatından elde edilen gelir ekonomisinin temelini oluşturmaktadır. Rusya, Türkiye gibi önemli enerji pazarını asla kaybetmek istemez. Bunun yanında, başta inşaat olmak üzere, tekstil, tarım, gıda vb. kritik diğer sektörlerde yapılan karşılıklı yatırımlar, gelişen işbirliği, Türkiye’nin coğrafi konumu, sıcak denizlere açılan tek kapı olması gibi tüm bu etkenler Rusya için Türkiye’yi önemli ülke konumuna getirmektedir.
Peki, dünya enerji arenasında bir tek Türkiye mi bu kadar vahim durumda? Herkes doğru enerji politikaları uyguluyor da, bir tek Türkiye’nin politikası mı yanlış? Kararı büyük jüri olarak siz verin: Finlandiya % 100, Slovakya % 97, Sırbistan % 90, Bulgaristan % 88, Yunanistan % 84, Avusturya % 75, Çek Cumhuriyeti % 74 gibi korkunç yüksek oranlarda Rus doğal gaz ithalatına bağımlı durumdadır. Bu durumun iyi olduğunu söylemek istemiyorum; ama gerçek şu ki, Rusya, doğal gaz başta olmak üzere, dünyanın en büyük enerji rezervlerine sahip, en büyük enerji ihraç eden ülkesidir ve ne yazık ki uzun yıllar bu konumu koruyacaktır. Yakın gelecekte Rusya’nın yerini alabilecek ciddi bir alternatif ülke bulunması da mümkün görünmemektedir. Dolayısıyla, bu bağımlılıktan sadece korkup şikâyet etmek yerine, Rusya’yı da Türkiye’ye bağımlı hale getirecek büyük projelerin geliştirilmesine odaklanmak gerekmektedir. Bunun yanında Türkiye diğer ülkeler ile de ilişkilerini geliştirebilir, yenilenebilir enerji projelerini destekleyebilir ve enerji güvenliği açısından göreceli olarak daha iyi bir konuma gelebilir; fakat öncelikle Rusya ile olan ilişkilere “boş bardakçıların” değil, bardağın dolu tarafını görenlerin gözüyle bakmalıdır.
Hazırlanan: Maria Kaban
3 Ekim 2009 Cumartesi
30 Mart 2009 Pazartesi
Büyüyen Türk-Rus İşbirliği Ağacı
Son zamanda Türkiye ve Rusya arasında defalarca gerçekleşen diplomatik görüşmeler, karşılıklı ziyaretler, işbirliği alanında organize edilen konferans ve toplantılar bize iki ülkenin arasında yeni bir dönemin başladığını göstermektedir. Özellikle enerji konusunda, kriz ortamına aldırmadan, yakın zamanda geçekleştirmeyi planlanan uzun vadeli anlaşmalar, hedeflenen ortak projeler ve yatırımlar nihayet iki komşu ülkenin bir birinin değerini anlamış olduğu ve bugüne kadar bu birliğin önüne çıkan bütün engellere karşın bu yolda artık yan yana yürüyeceklerin açık bir işaretidir.
Daha 1984 yılında, Türkiye ve Sovyet Rusya arasında imzalanan doğal gaz tedariki ile ilgili anlaşma ile filizlenen bu işbirliği, her yıl büyüyerek, koskoca bir ağaca dönüştü. Rusya 20 yılı aşkın bir süredir Türkiye'ye doğal gaz sevk etmede en önemli rol oynayarak Türkiye'nin doğal gaz ihtiyaçlarını % 65 oranında karşılamaktadır. Taraflar arasındaki güven ve sözleşme ile ilgili yükümlülüklerin taraflarca dürüstçe yerine geçirilmesi sayesinde, NATO’ya üye olan Türkiye ile Rusya arasında hacmi 35 milyar doları aşan dış ticaret ile ilgili ödeşmelerde Rubleye geçiş yapılması konusu bugün gündeme geliyor. Artık Rusya Türkiye’nin en büyük ticaret ortağıdır. Bugün yatırımların toplam hacmi yaklaşık olarak 10 milyar dolar ve her yıl bu rakam artmaktadır.
24 Mart’ta DEİK/Türk-Avrasya İş Konseyleri ile düzenlenen “ Avrasya Bölgesinin Türkiye Ekonomisi İçin Önemi” konferansında konuşmacılar arasında yer alan RF Duma Milletvekili Sergey Markov, Rus-Türk İşbirliği’nin bugüne kadar çeşitli önyargılardan dolayı hak ettiği seviyeye ulaşamadığını belirtti. Ama bundan sonra hep birlikte geçmişte yaşanan bütün olumsuzlukları unutarak, önyargılardan kurtularak yeni bir dönemi açacağımızı ifade etti.
Son dönemde gündemde yer alan Avrasya Ticari Birliği konusuna değen Markov, bu Birliğin iki ülke için de büyük fırsatlar taşıyacağını belirtti. Türkiye’nin AB’ne üyeliği konusunda umutsuz bakan Rus Milletvekili, daha fazla zaman kaybetmemeyi ve başka alternatiflerin değerlendirilmesinde fayda olacağını vurguladı. Avrasya Ticari Birliği kapsamında yapılabilecek uygulamaları Markov şöyle sıraladı: ortak enerji pazarı ve serbest ticaret bölgelerin oluşturması, Avrasya para birimi kullanıma geçirilmesi (Rusya, Türkiye ve Kazakistan), enerji fiyatlarındaki ani düşüş ve yükselişleri engellemek amacı ile uzun vadeli enerji anlaşmaların yapılması, bilim ve eğitim alanlarında işbirliği.
Anlayacağımız gibi bu Türk-Rus işbirliği ağacın dalları git gide büyümektedir ve yakında bu ağaç meyveler vermeye başlayacaktır. Umarım “meyve veren ağaç taşlanır” atasözü yerini bulmaz, ama taşlansa da dahi, iki millet arasında gelişen bu güzel dostluğu ve işbirliği zedelenmez.
Hazırlayan: Maria Kaban
Daha 1984 yılında, Türkiye ve Sovyet Rusya arasında imzalanan doğal gaz tedariki ile ilgili anlaşma ile filizlenen bu işbirliği, her yıl büyüyerek, koskoca bir ağaca dönüştü. Rusya 20 yılı aşkın bir süredir Türkiye'ye doğal gaz sevk etmede en önemli rol oynayarak Türkiye'nin doğal gaz ihtiyaçlarını % 65 oranında karşılamaktadır. Taraflar arasındaki güven ve sözleşme ile ilgili yükümlülüklerin taraflarca dürüstçe yerine geçirilmesi sayesinde, NATO’ya üye olan Türkiye ile Rusya arasında hacmi 35 milyar doları aşan dış ticaret ile ilgili ödeşmelerde Rubleye geçiş yapılması konusu bugün gündeme geliyor. Artık Rusya Türkiye’nin en büyük ticaret ortağıdır. Bugün yatırımların toplam hacmi yaklaşık olarak 10 milyar dolar ve her yıl bu rakam artmaktadır.
24 Mart’ta DEİK/Türk-Avrasya İş Konseyleri ile düzenlenen “ Avrasya Bölgesinin Türkiye Ekonomisi İçin Önemi” konferansında konuşmacılar arasında yer alan RF Duma Milletvekili Sergey Markov, Rus-Türk İşbirliği’nin bugüne kadar çeşitli önyargılardan dolayı hak ettiği seviyeye ulaşamadığını belirtti. Ama bundan sonra hep birlikte geçmişte yaşanan bütün olumsuzlukları unutarak, önyargılardan kurtularak yeni bir dönemi açacağımızı ifade etti.
Son dönemde gündemde yer alan Avrasya Ticari Birliği konusuna değen Markov, bu Birliğin iki ülke için de büyük fırsatlar taşıyacağını belirtti. Türkiye’nin AB’ne üyeliği konusunda umutsuz bakan Rus Milletvekili, daha fazla zaman kaybetmemeyi ve başka alternatiflerin değerlendirilmesinde fayda olacağını vurguladı. Avrasya Ticari Birliği kapsamında yapılabilecek uygulamaları Markov şöyle sıraladı: ortak enerji pazarı ve serbest ticaret bölgelerin oluşturması, Avrasya para birimi kullanıma geçirilmesi (Rusya, Türkiye ve Kazakistan), enerji fiyatlarındaki ani düşüş ve yükselişleri engellemek amacı ile uzun vadeli enerji anlaşmaların yapılması, bilim ve eğitim alanlarında işbirliği.
Anlayacağımız gibi bu Türk-Rus işbirliği ağacın dalları git gide büyümektedir ve yakında bu ağaç meyveler vermeye başlayacaktır. Umarım “meyve veren ağaç taşlanır” atasözü yerini bulmaz, ama taşlansa da dahi, iki millet arasında gelişen bu güzel dostluğu ve işbirliği zedelenmez.
Hazırlayan: Maria Kaban
14 Mart 2009 Cumartesi
Rusya ile Enerji Anlaşması
Cumhurbaşkanı Gül'ün görüşmelerde bulunduğu Moskova'da Rusya Enerji Bakanı Sergey Şmatko'dan müthiş bir açıklama geldi.
Rusya Enerji Bakanı Sergey Şmatko, gazetecilere yaptığı açıklamada, Rusya'nın Türkiye ile nükleer enerji santrali ve 15 yıl içinde elektrik enerjisi sevkiyatı dahil enerji alanında 60 milyar dolarlık anlaşma imzalayabileceklerini belirtti.
Rus bakan, "Bugün biz nükleer enerji santrali inşaatıyla ilgili uluslararası ihalede yer alıyoruz. Teknik plandaki sunduğumuz belgeler Türk tarafını memnun etti. Geçenlerde biz ticari teklifimiz önerdik ve bu onların beklediğinden biraz fazla oldu. Türk yetkililer ise bunun standart bir uygulama olduğunu ve dolayısıyla endişelenecek bir durum olmadığını arz ettiler." dedi.
Bakan Şmatko, söz konusu nükleer elektrik santralin 4 ünitesinin 18-20 milyar dolar maliyeti olacağını ve bu projenin 10-12 yıl içinde inşa edileceğini belirtti.
Kaynak:cihan
Rusya Enerji Bakanı Sergey Şmatko, gazetecilere yaptığı açıklamada, Rusya'nın Türkiye ile nükleer enerji santrali ve 15 yıl içinde elektrik enerjisi sevkiyatı dahil enerji alanında 60 milyar dolarlık anlaşma imzalayabileceklerini belirtti.
Rus bakan, "Bugün biz nükleer enerji santrali inşaatıyla ilgili uluslararası ihalede yer alıyoruz. Teknik plandaki sunduğumuz belgeler Türk tarafını memnun etti. Geçenlerde biz ticari teklifimiz önerdik ve bu onların beklediğinden biraz fazla oldu. Türk yetkililer ise bunun standart bir uygulama olduğunu ve dolayısıyla endişelenecek bir durum olmadığını arz ettiler." dedi.
Bakan Şmatko, söz konusu nükleer elektrik santralin 4 ünitesinin 18-20 milyar dolar maliyeti olacağını ve bu projenin 10-12 yıl içinde inşa edileceğini belirtti.
Kaynak:cihan
13 Mart 2009 Cuma
Büyük Jeopolitik Oyun: Türkiye ve Rusya Yakınlaşması
Son aylarda Rus ekonomisinde ruble problemlerine ve düşük petrol fiyatlarına rağmen, Rus Hükümeti çok etkin bir dış politika uygulamaktadır. Bu politika, Avrasya bölgesinde zeki diplomatik girişimleriyle, Washington’un devam eden NATO kuşatma politikası ile mücadele üzerindeki unsurlara odaklanmaktadır. Washington ve uzun zamandır NATO müttefiki Türkiye arasındaki serin ilişkilerden yararlanarak, ekonomik ve siyasi işbirliği gibi çeşitli konuların görüşmesi için, Rusya, Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ü Moskova’ya davet etti. Rusya, Türkiye üzerinden Batı Avrupa’ya önemli doğalgaz geçiş yolunu kurmasına ek olarak, Beyaz Rusya ve diğer eski Sovyet cumhuriyetleri ile ekonomik alan yaratmaya çalışmaktadır. Şubat’ın sonunda ise Moskova, önemli mali yardımlar sayesinde, ABD askeri hava üssü(Manas) hakların iptal etmesi konusunda Kırgızistan’ı ikna ederek, Orta Asya’da Afganistan’daki ABD yükselme planlarına darbe vurarak, Amerikan askeri kuşatma stratejisini bozdu.
Kısacası, Moskova, Avrasya üzerinde etkisi için Yeni Büyük Oyun’un çok uzaklarda olmadığını bize sergilemektedir.
Sıcak Türkiye İlişkileri
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın Hükümeti Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyeliği konusunda ve Ortadoğu'da Washington'un politikalarına artan sabırsızlık göstermektedir. Durum böyle olunca da, Türkiye'nin Türk politikasında Soğuk Savaş sonrası ezici ABD etkisinde bazı dengeler isteyeceğini doğaldır. Washington’un büyük hayal kırıklığına rağmen, Putin ve Medvedev Rusya’sı böyle bir diyalogun açılışında hiçbir sakınca görmemektedir.
Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül 12-15 Şubat tarihleri arasında, dört günlük Rusya Federasyonu ziyaretinde Rusya Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev ve Başbakan Vladimir Putin ile bir araya geldi. Bunun yanında Tataristan başkenti Kazan’a da uğrayarak, orada ortak yatırım projeleri tartıştı. Abdullah Gül’e Dışişleri Bakanı, Devlet Bakanı ile Enerji Bakanı yanında Türk işadamlarından oluşan geniş bir heyet eşlik etti.
Tataristan İş Ziyareti
Türkiye’nin Washington’un dış politikasına soğumasından sonra Gül’ün Moskova ziyareti yanında Rusya Federasyon’un en büyük özerk cumhuriyeti olan ve nüfusun çoğunluğu Müslüman Tatar Türklerinden oluşan Tataristan’ı da ziyaret etmesi, bize Ankara ve Moskova arasında son aylarda ilişkilerin ne denli geliştirilmiş olduğunun bir işaretidir. Önceki yıllarda, Türkiye'nin Kafkasya ve Orta Asya bölgelerinde Pan-Turanism kurmaya çalıştığını ikna olan Rusya Federasyonu büyük bir endişe içindeydi.
Bugün ise Rusya Federasyonu içinde Türk kuruluşlar ile Türkiye ilişkileri artık eskiden olduğu gibi şüpheli görünmüyor. Bu da karşılıklı güven ve işbirliği ruhu teyit etmektedir.
Rusya, Türkiye’ye verdiği değeri gösterebilmek için, daha önce ilan edilmiş Gül’ün “resmi” ziyaretini devlet protokolünün en üst düzeyde olan “devlet” ziyaretine yükseltmiştir. Gül ve Medvedev, karşılıklı dostluk ve çok boyutlu işbirliğinin derinleştirilmesi konusunda ortak bildirge imzaladılar. Bu bildirge, 2004 yılında Putin’in ziyareti sırasında imzalanan “Dostluk ve Çok Boyutlu Ortaklık Geliştirilmesi” bildirgesinin bir yansımasıdır.
Son on yıl içinde ciddi boyutlarda genişleyen Türk-Rus ekonomik ilişkileri 2008 yılında ticaret hacmini 32 milyar dolara ulaştırarak, Rusya’yı Türkiye için bir numaralı iş ortağı konumuna getirdi. Bu arka planı göz önüne alındığında, ikili ekonomik ilişkilerin Gül'ün gündemindeki önemli bir öğe olduğunu söyleyebiliriz. Görüşmede her iki lider de ülkeleri arasındaki giderek artan ticaret ile memnuniyetlerini dile getirdiler.
İki ülke arasında en önemli işbirliği enerji alanında gerçekleşmektedir.
Ticaret hacminin en büyük kısmı Rusya'dan Türkiye'ye doğalgaz ve petrol ithalatı oluşturmaktadır. Rus basınında çıkan haberlere göre, iki tarafın da Türkiye üzerinden Avrupa pazarlarına Rus gazını taşıyan ulaşım hatları, “Mavi Akım-2” olarak bilinen bu projenin geliştirilmesine ilişkin ilgi duydukları belirtilmektedir. Daha önce Ankara bu teklife soğuk bakıyordu. Yakın zamanda tamamlanan “Mavi Akım” doğal gaz boru hattı projesi Türkiye’nin doğal gaz konusunda olan Rusya’ya bağımlılığını %66 oranından %80 oranına çıkarttı. Ayrıca, Rusya artık Türkiye’yi kendi enerji kaynakları için yalnızca ihracat pazarı olarak değil, transit bir ülke olarak görmeyi başlamasıyla birlikte “Mavi Akım-2” projesi büyük önem kazanmaktadır.
Türkiye’nin kendi enerji kaynakları çeşitlendirme girişimlerinde Rusya önemli bir rol oynamaya istekli olduğunu da belirtmektedir. Rusya Türkiye’nin ilk nükleer santralin inşası için açılan ihaleye katıldı. Yalnız, sunulan elektrik fiyatların dünya fiyatları üzerinde olduğu için, projenin geleceği meclisin onayını bekleyerek şuan belirsizliğini korumaktadır. Gül’ün Moskova ziyaretinden önce, Türkiye’ye %30 indirimli fiyatı ile yeniden teklif sunuldu. Şimdi bu teklif Türk Hükümeti tarafından değerlendirilmektedir. Gül’ün ziyareti sırasında süren olumlu hava ise projeye yeşil ışık yakmasında Türk Hükümeti’nin hazır oldukları işaret etmektedir.
Türk yatırımcı ve ihracatçılar için Rus pazarı önemli rol oynamaktadır. Türk inşaat firmaların ana müşteri konumunda olan Rusya, Türk ihracatına da önemli yön vermektedir. Aynı şekilde, her yıl Türkiye’ye gelen milyonlarca Rus turist önemli bir gelir kaynağı oluşturmaktadır. Bu durumda, Türkiye ve Rusya arasında olan dış ticaretinde dolar arabuluculuğundan kurtularak, Türk Lirası ve Ruble’ye kullanmaya başlamasıyla birlikte dış ticaret hacmini önemli ölçüde arttırılabilir.
Soğuk Savaş gerginliği azalmış
Gül ziyaretinin ana mesajı, iki ülke arasında güçlü siyasi ilişkilerin geliştirilmesi gerekliliğinin üzerinde yoğunlaştı. Her iki lider, Rusya ve Türkiye arasındaki işbirliği bölgesel barış ve istikrarı için çok önemli olduğunu görüşlerini paylaştılar. Bu durum, 1990 yıllarında Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra, nezaman Washington, eski Sovyetler Birliği'nin tarihsel Osmanlı bölgelerde Rusya’nın etkisiyle mücadele etmek için Ankara'nın adımlarını teşvik ettiği zamandan bu yana büyük değişimler sergilemektedir.
Soğuk Savaş döneminde, bölgesel rekabet konuları, Avrasya’da “Büyük Oyun” olarak Kafkasya'da ve Orta Asya’da çatışmalar sürüp gidiyordu. Türkiye, 19. yüzyılda olduğu gibi bir kez daha Rusya'nın doğal jeopolitik rakip durumuna geliyordu. Türkiye'nin Ukrayna, Azerbaycan ve Gürcistan ile olan ittifak son zamana kadar Moskova’nın Türkiye’ye ciddi bir rakip olarak bakmasına yol açmıştı. Karadeniz ve Güney Kafkasya Bölgesel askeri denge Türkiye lehine gelişiyordu. SSCB'nin dağılmasından sonra, Karadeniz fiilen “NATO’nun bir gölü” olmuştu. Rusya ve Ukrayna arasında Karadeniz filosu bölünmesi ve Sivastopol durumu üzerinde süregelen tartışmalar ışığında, Karadeniz NATO'nun “Barış İçin Ortaklık” antrenman alanı haline gelmişti.
Buna karşılık, en son Moskova ziyaretinin sonunda, Gül, “Rusya ve Türkiye, karşılıklı güven temeline dayanarak ilişkilerini geliştirmeyi isteyen iki komşu ülkedir. Bu ziyaret ilişkilerimize yeni bir ivme kazandıracağını umuyoruz” ifadesini kullandı. Rusya da bölgede Türkiye'nin diplomatik girişimlerini destekledi. Medvedev, Rus-Gürcü savaşı sırasında ve Kafkasya İstikrar ve İşbirliği Platformu kurulması için Türkiye'nin sonraki öneri sırasında Türkiye'nin eylemlerine övgüde bulundu. Rusya Cumhurbaşkanı, Gürcistan krizi, iki ülkenin Washington gibi dış güçlerin katılımı olmadan kendi başlarına da bu sorunlarıyla başa çıkabilecek beceride sahip olduklarını gösterdiğini belirtti. Türkiye, Washington’u atlayarak Kafkasya İstikrar ve İşbirliği Platformu kurulmasını teklif etti. Bu teklif, Türkiye’nin artık daha bağımsız bir dış politika izleme niyetini gösterdi.
Rusya’nın amacı, NATO'nun artan kuşatma politikasına karşı kendi ekonomik kaynaklarının kullanımıdır. Özellikle Washington’un, Polonya ve Çek Cumhuriyeti’nde Moskova amaçlı füze ve radar üsleri yerleştirme kararından sonra bu amaç daha ciddiye alındı. Obama Yönetimi Bush “füze savunma” politikasını devam edeceğini belirtti. Washington, aynı zamanda Polonya’da, belli ki Almanya’ya yönelik değil, ama Rusya’ya yönelik ABD’nin Patriot füzeleri yerleştirmeyi kabul etti.
Gül'ün ziyaretinin ardından, Türkiye'de bazı basın mensupları, etiket olarak geleneksel Türk-Amerikan ilişkileri için kullanılan, Türk-Rus ilişkilerinin de bir “stratejik ortaklık” olarak nitelendirdi. Gül’ün ziyaretinden sonra Medvedev de Türkiye'ye somut işbirliği önerileri ile gidecektir. Türk-Rus işbirliği, ABD’nin Avrasya bölgesinde son zamanda sergilediği yanlış dış politikalar sonucunda, bu bölgede ezici etkisini git gide kaybettiğini bize göstermektedir.
Washington’un şimdi Halford Mackinder “kötü kâbusu” ile karşı karşıya gelme zamanı gelmiştir. Macknder, 20.yüzyılın İngiltere'nin ve 1945’ten sonra ABD’nin de jeopolitik stratejisinin “babası” olarak kabul edilmekte ve Avrasya’da büyük güçlerin arasında işbirliğini engellemesinin önemini vurguluyordu…
Yazar: F. William Engdahl, 2009
©Tercüme: Maria Kaban
Kaynak: www.engdahl.oilgeopolitics.net
Kısacası, Moskova, Avrasya üzerinde etkisi için Yeni Büyük Oyun’un çok uzaklarda olmadığını bize sergilemektedir.
Sıcak Türkiye İlişkileri
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın Hükümeti Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyeliği konusunda ve Ortadoğu'da Washington'un politikalarına artan sabırsızlık göstermektedir. Durum böyle olunca da, Türkiye'nin Türk politikasında Soğuk Savaş sonrası ezici ABD etkisinde bazı dengeler isteyeceğini doğaldır. Washington’un büyük hayal kırıklığına rağmen, Putin ve Medvedev Rusya’sı böyle bir diyalogun açılışında hiçbir sakınca görmemektedir.
Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül 12-15 Şubat tarihleri arasında, dört günlük Rusya Federasyonu ziyaretinde Rusya Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev ve Başbakan Vladimir Putin ile bir araya geldi. Bunun yanında Tataristan başkenti Kazan’a da uğrayarak, orada ortak yatırım projeleri tartıştı. Abdullah Gül’e Dışişleri Bakanı, Devlet Bakanı ile Enerji Bakanı yanında Türk işadamlarından oluşan geniş bir heyet eşlik etti.
Tataristan İş Ziyareti
Türkiye’nin Washington’un dış politikasına soğumasından sonra Gül’ün Moskova ziyareti yanında Rusya Federasyon’un en büyük özerk cumhuriyeti olan ve nüfusun çoğunluğu Müslüman Tatar Türklerinden oluşan Tataristan’ı da ziyaret etmesi, bize Ankara ve Moskova arasında son aylarda ilişkilerin ne denli geliştirilmiş olduğunun bir işaretidir. Önceki yıllarda, Türkiye'nin Kafkasya ve Orta Asya bölgelerinde Pan-Turanism kurmaya çalıştığını ikna olan Rusya Federasyonu büyük bir endişe içindeydi.
Bugün ise Rusya Federasyonu içinde Türk kuruluşlar ile Türkiye ilişkileri artık eskiden olduğu gibi şüpheli görünmüyor. Bu da karşılıklı güven ve işbirliği ruhu teyit etmektedir.
Rusya, Türkiye’ye verdiği değeri gösterebilmek için, daha önce ilan edilmiş Gül’ün “resmi” ziyaretini devlet protokolünün en üst düzeyde olan “devlet” ziyaretine yükseltmiştir. Gül ve Medvedev, karşılıklı dostluk ve çok boyutlu işbirliğinin derinleştirilmesi konusunda ortak bildirge imzaladılar. Bu bildirge, 2004 yılında Putin’in ziyareti sırasında imzalanan “Dostluk ve Çok Boyutlu Ortaklık Geliştirilmesi” bildirgesinin bir yansımasıdır.
Son on yıl içinde ciddi boyutlarda genişleyen Türk-Rus ekonomik ilişkileri 2008 yılında ticaret hacmini 32 milyar dolara ulaştırarak, Rusya’yı Türkiye için bir numaralı iş ortağı konumuna getirdi. Bu arka planı göz önüne alındığında, ikili ekonomik ilişkilerin Gül'ün gündemindeki önemli bir öğe olduğunu söyleyebiliriz. Görüşmede her iki lider de ülkeleri arasındaki giderek artan ticaret ile memnuniyetlerini dile getirdiler.
İki ülke arasında en önemli işbirliği enerji alanında gerçekleşmektedir.
Ticaret hacminin en büyük kısmı Rusya'dan Türkiye'ye doğalgaz ve petrol ithalatı oluşturmaktadır. Rus basınında çıkan haberlere göre, iki tarafın da Türkiye üzerinden Avrupa pazarlarına Rus gazını taşıyan ulaşım hatları, “Mavi Akım-2” olarak bilinen bu projenin geliştirilmesine ilişkin ilgi duydukları belirtilmektedir. Daha önce Ankara bu teklife soğuk bakıyordu. Yakın zamanda tamamlanan “Mavi Akım” doğal gaz boru hattı projesi Türkiye’nin doğal gaz konusunda olan Rusya’ya bağımlılığını %66 oranından %80 oranına çıkarttı. Ayrıca, Rusya artık Türkiye’yi kendi enerji kaynakları için yalnızca ihracat pazarı olarak değil, transit bir ülke olarak görmeyi başlamasıyla birlikte “Mavi Akım-2” projesi büyük önem kazanmaktadır.
Türkiye’nin kendi enerji kaynakları çeşitlendirme girişimlerinde Rusya önemli bir rol oynamaya istekli olduğunu da belirtmektedir. Rusya Türkiye’nin ilk nükleer santralin inşası için açılan ihaleye katıldı. Yalnız, sunulan elektrik fiyatların dünya fiyatları üzerinde olduğu için, projenin geleceği meclisin onayını bekleyerek şuan belirsizliğini korumaktadır. Gül’ün Moskova ziyaretinden önce, Türkiye’ye %30 indirimli fiyatı ile yeniden teklif sunuldu. Şimdi bu teklif Türk Hükümeti tarafından değerlendirilmektedir. Gül’ün ziyareti sırasında süren olumlu hava ise projeye yeşil ışık yakmasında Türk Hükümeti’nin hazır oldukları işaret etmektedir.
Türk yatırımcı ve ihracatçılar için Rus pazarı önemli rol oynamaktadır. Türk inşaat firmaların ana müşteri konumunda olan Rusya, Türk ihracatına da önemli yön vermektedir. Aynı şekilde, her yıl Türkiye’ye gelen milyonlarca Rus turist önemli bir gelir kaynağı oluşturmaktadır. Bu durumda, Türkiye ve Rusya arasında olan dış ticaretinde dolar arabuluculuğundan kurtularak, Türk Lirası ve Ruble’ye kullanmaya başlamasıyla birlikte dış ticaret hacmini önemli ölçüde arttırılabilir.
Soğuk Savaş gerginliği azalmış
Gül ziyaretinin ana mesajı, iki ülke arasında güçlü siyasi ilişkilerin geliştirilmesi gerekliliğinin üzerinde yoğunlaştı. Her iki lider, Rusya ve Türkiye arasındaki işbirliği bölgesel barış ve istikrarı için çok önemli olduğunu görüşlerini paylaştılar. Bu durum, 1990 yıllarında Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra, nezaman Washington, eski Sovyetler Birliği'nin tarihsel Osmanlı bölgelerde Rusya’nın etkisiyle mücadele etmek için Ankara'nın adımlarını teşvik ettiği zamandan bu yana büyük değişimler sergilemektedir.
Soğuk Savaş döneminde, bölgesel rekabet konuları, Avrasya’da “Büyük Oyun” olarak Kafkasya'da ve Orta Asya’da çatışmalar sürüp gidiyordu. Türkiye, 19. yüzyılda olduğu gibi bir kez daha Rusya'nın doğal jeopolitik rakip durumuna geliyordu. Türkiye'nin Ukrayna, Azerbaycan ve Gürcistan ile olan ittifak son zamana kadar Moskova’nın Türkiye’ye ciddi bir rakip olarak bakmasına yol açmıştı. Karadeniz ve Güney Kafkasya Bölgesel askeri denge Türkiye lehine gelişiyordu. SSCB'nin dağılmasından sonra, Karadeniz fiilen “NATO’nun bir gölü” olmuştu. Rusya ve Ukrayna arasında Karadeniz filosu bölünmesi ve Sivastopol durumu üzerinde süregelen tartışmalar ışığında, Karadeniz NATO'nun “Barış İçin Ortaklık” antrenman alanı haline gelmişti.
Buna karşılık, en son Moskova ziyaretinin sonunda, Gül, “Rusya ve Türkiye, karşılıklı güven temeline dayanarak ilişkilerini geliştirmeyi isteyen iki komşu ülkedir. Bu ziyaret ilişkilerimize yeni bir ivme kazandıracağını umuyoruz” ifadesini kullandı. Rusya da bölgede Türkiye'nin diplomatik girişimlerini destekledi. Medvedev, Rus-Gürcü savaşı sırasında ve Kafkasya İstikrar ve İşbirliği Platformu kurulması için Türkiye'nin sonraki öneri sırasında Türkiye'nin eylemlerine övgüde bulundu. Rusya Cumhurbaşkanı, Gürcistan krizi, iki ülkenin Washington gibi dış güçlerin katılımı olmadan kendi başlarına da bu sorunlarıyla başa çıkabilecek beceride sahip olduklarını gösterdiğini belirtti. Türkiye, Washington’u atlayarak Kafkasya İstikrar ve İşbirliği Platformu kurulmasını teklif etti. Bu teklif, Türkiye’nin artık daha bağımsız bir dış politika izleme niyetini gösterdi.
Rusya’nın amacı, NATO'nun artan kuşatma politikasına karşı kendi ekonomik kaynaklarının kullanımıdır. Özellikle Washington’un, Polonya ve Çek Cumhuriyeti’nde Moskova amaçlı füze ve radar üsleri yerleştirme kararından sonra bu amaç daha ciddiye alındı. Obama Yönetimi Bush “füze savunma” politikasını devam edeceğini belirtti. Washington, aynı zamanda Polonya’da, belli ki Almanya’ya yönelik değil, ama Rusya’ya yönelik ABD’nin Patriot füzeleri yerleştirmeyi kabul etti.
Gül'ün ziyaretinin ardından, Türkiye'de bazı basın mensupları, etiket olarak geleneksel Türk-Amerikan ilişkileri için kullanılan, Türk-Rus ilişkilerinin de bir “stratejik ortaklık” olarak nitelendirdi. Gül’ün ziyaretinden sonra Medvedev de Türkiye'ye somut işbirliği önerileri ile gidecektir. Türk-Rus işbirliği, ABD’nin Avrasya bölgesinde son zamanda sergilediği yanlış dış politikalar sonucunda, bu bölgede ezici etkisini git gide kaybettiğini bize göstermektedir.
Washington’un şimdi Halford Mackinder “kötü kâbusu” ile karşı karşıya gelme zamanı gelmiştir. Macknder, 20.yüzyılın İngiltere'nin ve 1945’ten sonra ABD’nin de jeopolitik stratejisinin “babası” olarak kabul edilmekte ve Avrasya’da büyük güçlerin arasında işbirliğini engellemesinin önemini vurguluyordu…
Yazar: F. William Engdahl, 2009
©Tercüme: Maria Kaban
Kaynak: www.engdahl.oilgeopolitics.net
4 Mart 2009 Çarşamba
İSTATİSTİKLERLE RUSYA ENERJİSİ
Arka plan
2004 yılında petrol ihracatı sayesinde tüm diğer G8 ülkelerinin ortalama büyüme oranlarını aşarak Rusya GSMH 7,1 büyüme kaydetti. Böylece Rusya altı yıl üst üste ekonomik büyüme kaydetmiş oldu. Bu durum son beş yıldır özellikle enerji ihracatlarıyla desteklenmekte…
Rus ekonomisi petrol ve doğalgaz ihracatına çok fazla bağımlı olduğu için dünya fiyatlarındaki dalgalanmadan etkilenmektedir. Petrolün fiyatı bir dolar arttığı zaman bütçe gelirleri GSMH’nin yüzde 0,35’i oranında artıyor. Rus hükümeti 1 Ocak 2004 tarihinde petrol pazarındaki volatiliteye karşı bir istikrar fonu oluşturdu. Bu fon 2005 sonunda 52 milyar dolara ulaşarak ülkenin GSH’sinin yüzde 7’sini oluşturdu. Petrol, doğalgaz, metaller gibi hammaddeler Rusya’nın ihracat gelirlerinin üçte ikisinden daha fazlasını oluşturmakta.
GSMH’nin yüzde 25’ini oluşturan petrol ve gaz sektörü nüfusun yüzde birinden azını istihdam ediyor. Rus hükümeti, hammadde ihracatına bağımlılıktan kurtulmayı bir öncelik haline getirdi. Enerji sektörünün ulusallaştırılması yüzünden Rusya petrol ve doğal gaz üreticileri liberal pazarda Batı Avrupa ve Kuzey Amerika politikalarıyla uyum sağlamakta zorluklar çektiler.
Kremlin politikası yüzünden enerji sektöründe devletin etkisi artmakta… Petrol ihracat vergileri önemli ölçüde arttığı için petrol arama faaliyetleri geriliyor. Rus kitleri Gazprom, Trasneft ve Rosneft yasal olmayan yollarla Yugaskneftegaz gibi özel petrol ve doğal gaz şirketlerinin ilerlemesini engelliyor.
Rusya’nın enerji hatlarına ilişkin Enerji Enformasyon Yönetimi (EIA) tarafından hazırlanan raporu Murat Erduran – Furkan TORLAK çevirdi.
Petrol:
“Petrol ve Gaz Dergisi”ne göre Rusya’nın çoğu Batı Sibirya’da Ural dağlarında ve Orta Sibirya platosu arasında 60 milyar varil kanıtlanmış ve dünyanın keşfedilmemiş en büyük petrol havzasını oluşturan 67 milyar varil olası petrol rezervi var.
Üretim:
80’li yıllarda batı Sibirya’da günde 12,5 milyon varile kadar üretim yapılıyordu. 91 yılında Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra bu oran yarıya düşerek günde 6 milyon varil seviyesine kadar indi. Bunun nedenleri arasında zorunlu devlet üretim artışları yüzünden ülkenin en büyük havzalarının tükenmesi ve Sovyet Merkezi Planlama sisteminin çöküşü gösterilebilir.
1999 yılında bir değişim yaşanarak Sovyetlerden sonraki özelleştirmeler sayesinde üretimde ucuzlama sağlandı. Dünya petrol fiyatlarının artışı, eski petrol sahalarının yenilenmesi ve rublenin devalüasyonu petrol ihracatındaki artışları sağladı.
Daha sonra artan üretim 2004 yılına kıyasla yüzde 2,5 artarak 2005 yılında günde 9,5 milyon varile çıktı. Bu sayede Rusya, Suudi Arabistan’ın arkasından Dünya’nın en büyük ham petrol üreticisi oldu.
İyi sismik veri eksikliği ve son on yılda potansiyel havzalarda araştırma yapılmaması yüzünden kısa dönemde Rusya’nın petrol üretimi hakkında tahminler yapmak çok zor. 2006 yılında tahminlerin düşük çıkmasının nedenleri arasında üretim ve ihracat gelirleri üzerindeki yüksek vergiler ve yeraltı kaynaklarının mülkiyeti konusundaki kargaşa sayılabilir. Rus sanayi ve enerji bakanlıkları bu yüzden daha önce 2006 yılı için % 4 olan petrol tedarik büyüme oranını % 2-3 arasına düşürdüler. Son 1 yıldır enerji kuruluşları ve yatırımcılar Rusya’daki petrol üretiminde büyüme olacağı konusunda kötümserler.
Önümüzdeki 10 yıl içerisinde büyük petrol sahaları bu büyümeyi sağlayarak eski sahalardaki üretimin azalmasını telafi edecekler. Eski petrol sahalarından Rusya petrol piyasasına ancak günde 0,9–1,5 milyon varil temin edilebilecek.
Önümüzdeki 5 yılda Kurmangazy, Sakhalin adası, Batı Salymskoye, TimanPechora, Prirazlomnoye, Vankorsk ve Komsomolskoye projeleri de devreye girecek ve 2020 yılında ülkenin petrol üretiminin yarısında fazlasını oluşturacaklar.
Petrol dağılımının özel şirketlerden ulusal şirketlere geçişi petrol arama ve gelişme faaliyetlerinin zorlaşmasına neden oluyor. Böylelikle olgun sahalarda sürekli üretim artışı yapılması daha sorunlu hale geliyor.
Rusya’nın Petrol Dengesi
Ham petrolün yüzde 70’i ihraç edilirken yüzde edilirken yüzde otuzu yerel rafinerilere gönderiliyor.
Rusya, günde 1,4 milyon varil Druhba boru hattı ile Orta ve Doğu Avrupa’ya petrol gönderiyor. Beyaz Rusya, Ukrayna, Almanya, Polonya gibi ülkeler Karadeniz ve Baltık denizine çıkartılan petrolden paylarını alıyorlar. Ham petrolün kalanı Karadeniz ve Baltık denizi üzerinden Dünya pazarına çıkıyor ve günde 170 bin varil petrol ise demiryoluyla ihraç ediliyor. Rusya’nın ürün ihracatları fuel oil ve dizel… Bunlar da çoğunlukla Avrupa ülkelerinde ısınma amaçlı olarak kullanılıyor; küçük bir çapta da ABD’ye ihraç ediliyor.
Petrol İhracatı:
Ham petrol ihracatı münhasır olarak Rusya’nın devlet mülkiyetindeki boru hattı tekeline aittir. Ancak Transneft’in sistemindeki dar boğazlar, şirketin ihracat kapasitesinin petrol üreticilerinin ihracat taleplerini karşılamaya yetmiyor. Rusya günde 7 milyon varil ham petrol üretmekle birlikte bu miktarın ancak 4 milyon varil gibi bir oranı ana petrol boru hatları ile taşınabiliyor. Kalanı ise demir yolu ve nehirler üzerinden taşınabiliyor. Alternatif yollarla taşınan günde 4 milyon varillik ürün de çoğunlukla petrol yan ürünlerinden oluşuyor. Ancak bu alternatif ihracat yöntemleri boru hattından daha pahalı ve dünya petrol fiyatları düştüğü takdirde ekonomik geçerliliğini kaybediyor.
Çin’e ise günde 116 bin varil petrol ihracatı yapılıyor.
Boru Hattı Projeleri:
1- Baltık Boru hattı sistemi: Batı Sibirya ve Timan Peçora’dan Finlandiya körfezindeki Primorsk limanına ham petrol taşıyor. Aralık 2001 faaliyete geçti.
2- Kharyaga-Indıga ve Murmansk: Günde 500 bin varil petrol buradan 9 günde ABD’ye ulaşabilecek.
3- Adria Geri dönüş projesi: Hırvatistan’daki Omisalj limanına günde 300 bin varil petrol aktarma kapasitesi olacak.
4- Batı Sibirya- Pasifik Okyanusu Projesi (Taishet – Skovorodino – Prevoznaya Körfezi): Japonlar bu boru hattı projesine 7 milyar dolar yatırım yapacak.
Karadeniz’den Petrol nakliyatı
Bu yolla petrol aktarımı çoğunlukla Novorossiysk limanından günde 1,7 milyon varil oranında yapılıyor. BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan) boru hattı da şu anda günde 250 bin varil petrol aktarımı dolayısıyla Novorossiysk limanından tankerle nakledilen petrol oranının azalmasına neden olacak.
Doğal Gaz
Rusya’nın 1.68 trilyon cubic feet tutarındaki gaz rezervleri Iran’ınkilerin iki misli daha fazla… Ancak Sovyet dönemi sonrası üretim yavaşladı. 2008’e kadar sadece %1.3 büyüme öngörülüyor. AB’nin yanında gitgide Türkiye, Japonya ve diğer Asya ülkelerine ihracat artıyor. Ancak Rosneft’in Gazprom ile birleşmede başarısızlık yaşaması ve Lukoil ile rekabete geçememesi, Yukos skandalının da etkileri ile birlikte sektörde sıkıntı yarattı.
1- Yamal-Avrupa: Beyaz Rusya üzerinden Polonya ve Avrupa’ya 1060 milyar cf/yıl (yaklaşık 300 milyar m3) doğal gaz gidiyor
2- Mavi Akım projesi: İzobilnoye ve Dzhugba’dan Samsun ve Ankara’ya giden 246 mili denizaltından geçen 750 mil uzunluğundaki hattın maliyeti 3,3 milyar dolar tutarında ve mevcut kapasitesi yılda 565 milyar cf (yaklaşık 170 milyar m3). Bu boru hattına yapılacak bir uzantı gazın Ceyhan ve İzmir’de sıvılaştırılmasını sağlayacak.
2003 yılı Mart ayında sözleşme ihlalini öne süren Türkiye gaz nakliyatını durdurdu. Rusya, Stockholm Uluslar arası Tahkim mahkemesine başvurarak 2003 yılı Aralık ayında gaz sevkinin devamını sağladı.
3- Kuzey Trans Gaz Boru hattı: 1300 mil uzunluğu olan hattın 737 mili deniz altından geçmektedir. 2017 yılında tamamlanacak proje, Finlandiya, İngiltere, İsveç ve Almanya’ya doğal gaz taşıyacak.
4- Çin’e Doğal Gaz Projesi: Kovytka doğal gaz sahası Çin’in yılda 700 milyar cf (yaklaşık 220 milyar m3) gaz ithal etmesini sağlayacak.
Rafineriler:
Rusya’nın toplam 41 adet petrol rafinerisi var. Bunlar günde toplam 5.44 milyon varil ham varil çıkarıyor. Günde 2,6 milyon varil de iç pazar için rafine edilmiş ürün tüketimi var.
Dünya’daki doğal gaz rezervlerinin üçte biri Gazprom’a ait. Rusya’nın toplam vergi gelirinin yüzde 25’ini Gazprom sağlıyor.
Kömür:
ABD’den sonra Rusya dünyanın ikinci en büyük kömür rezervlerine sahip olan ülke… 173 milyar tonluk rezervin yüzde 77’si bağımsız üreticiler tarafından işletiliyor. Yıllık kömür üretimi 308,6 milyon ton. Bu rakam 2020 yılına 450 milyon tona çıkacak.
Elektrik:
Rusya’da 440 santral ve baraj var. Bunların 77’si yakıt olarak kömür kullanıyor; ayrıca 31 nükleer reaktör var. Rusya’nın toplam elektrik üretim kapasitesi 205,6 gigawatt. Petrol, doğal gaz ve kömür elektrik üretiminin yüzde 63’ünü; hidrosantraller yüzde 21’ini; nükleer santraller ise yüzde 16’sını oluşturuyor.
İletim ve Dağıtım sektörü:
Rusya’nın toplam 2 milyon mil elektrik hattı var. Bunun 93 bin mili yüksek gerilimli enerji nakil hattı.
Elektrik İhracatı:
Rusya’nın BDT ülkelerine, Çin’e, Türkiye’ye, Polonya ve Finlandiya’ya elektrik ihracatı var. Tacikistan’da inşaat halinde olan 2 barajdan İran, Afganistan ve Pakistan’a elektrik ihracatı yapılacak.
Çevre
Rusya, 2004 yılının Kasım ayında Kiyoto protokolüne imza attı. Bu tarihten sonra Rusya’nın sera gazı emisyonları 3’de bir oranında düştü.
Kaynak:http://www.vatanpostasi.org/index.php?option=com_content&task=view&id=302&Itemid=37
2004 yılında petrol ihracatı sayesinde tüm diğer G8 ülkelerinin ortalama büyüme oranlarını aşarak Rusya GSMH 7,1 büyüme kaydetti. Böylece Rusya altı yıl üst üste ekonomik büyüme kaydetmiş oldu. Bu durum son beş yıldır özellikle enerji ihracatlarıyla desteklenmekte…
Rus ekonomisi petrol ve doğalgaz ihracatına çok fazla bağımlı olduğu için dünya fiyatlarındaki dalgalanmadan etkilenmektedir. Petrolün fiyatı bir dolar arttığı zaman bütçe gelirleri GSMH’nin yüzde 0,35’i oranında artıyor. Rus hükümeti 1 Ocak 2004 tarihinde petrol pazarındaki volatiliteye karşı bir istikrar fonu oluşturdu. Bu fon 2005 sonunda 52 milyar dolara ulaşarak ülkenin GSH’sinin yüzde 7’sini oluşturdu. Petrol, doğalgaz, metaller gibi hammaddeler Rusya’nın ihracat gelirlerinin üçte ikisinden daha fazlasını oluşturmakta.
GSMH’nin yüzde 25’ini oluşturan petrol ve gaz sektörü nüfusun yüzde birinden azını istihdam ediyor. Rus hükümeti, hammadde ihracatına bağımlılıktan kurtulmayı bir öncelik haline getirdi. Enerji sektörünün ulusallaştırılması yüzünden Rusya petrol ve doğal gaz üreticileri liberal pazarda Batı Avrupa ve Kuzey Amerika politikalarıyla uyum sağlamakta zorluklar çektiler.
Kremlin politikası yüzünden enerji sektöründe devletin etkisi artmakta… Petrol ihracat vergileri önemli ölçüde arttığı için petrol arama faaliyetleri geriliyor. Rus kitleri Gazprom, Trasneft ve Rosneft yasal olmayan yollarla Yugaskneftegaz gibi özel petrol ve doğal gaz şirketlerinin ilerlemesini engelliyor.
Rusya’nın enerji hatlarına ilişkin Enerji Enformasyon Yönetimi (EIA) tarafından hazırlanan raporu Murat Erduran – Furkan TORLAK çevirdi.
Petrol:
“Petrol ve Gaz Dergisi”ne göre Rusya’nın çoğu Batı Sibirya’da Ural dağlarında ve Orta Sibirya platosu arasında 60 milyar varil kanıtlanmış ve dünyanın keşfedilmemiş en büyük petrol havzasını oluşturan 67 milyar varil olası petrol rezervi var.
Üretim:
80’li yıllarda batı Sibirya’da günde 12,5 milyon varile kadar üretim yapılıyordu. 91 yılında Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra bu oran yarıya düşerek günde 6 milyon varil seviyesine kadar indi. Bunun nedenleri arasında zorunlu devlet üretim artışları yüzünden ülkenin en büyük havzalarının tükenmesi ve Sovyet Merkezi Planlama sisteminin çöküşü gösterilebilir.
1999 yılında bir değişim yaşanarak Sovyetlerden sonraki özelleştirmeler sayesinde üretimde ucuzlama sağlandı. Dünya petrol fiyatlarının artışı, eski petrol sahalarının yenilenmesi ve rublenin devalüasyonu petrol ihracatındaki artışları sağladı.
Daha sonra artan üretim 2004 yılına kıyasla yüzde 2,5 artarak 2005 yılında günde 9,5 milyon varile çıktı. Bu sayede Rusya, Suudi Arabistan’ın arkasından Dünya’nın en büyük ham petrol üreticisi oldu.
İyi sismik veri eksikliği ve son on yılda potansiyel havzalarda araştırma yapılmaması yüzünden kısa dönemde Rusya’nın petrol üretimi hakkında tahminler yapmak çok zor. 2006 yılında tahminlerin düşük çıkmasının nedenleri arasında üretim ve ihracat gelirleri üzerindeki yüksek vergiler ve yeraltı kaynaklarının mülkiyeti konusundaki kargaşa sayılabilir. Rus sanayi ve enerji bakanlıkları bu yüzden daha önce 2006 yılı için % 4 olan petrol tedarik büyüme oranını % 2-3 arasına düşürdüler. Son 1 yıldır enerji kuruluşları ve yatırımcılar Rusya’daki petrol üretiminde büyüme olacağı konusunda kötümserler.
Önümüzdeki 10 yıl içerisinde büyük petrol sahaları bu büyümeyi sağlayarak eski sahalardaki üretimin azalmasını telafi edecekler. Eski petrol sahalarından Rusya petrol piyasasına ancak günde 0,9–1,5 milyon varil temin edilebilecek.
Önümüzdeki 5 yılda Kurmangazy, Sakhalin adası, Batı Salymskoye, TimanPechora, Prirazlomnoye, Vankorsk ve Komsomolskoye projeleri de devreye girecek ve 2020 yılında ülkenin petrol üretiminin yarısında fazlasını oluşturacaklar.
Petrol dağılımının özel şirketlerden ulusal şirketlere geçişi petrol arama ve gelişme faaliyetlerinin zorlaşmasına neden oluyor. Böylelikle olgun sahalarda sürekli üretim artışı yapılması daha sorunlu hale geliyor.
Rusya’nın Petrol Dengesi
Ham petrolün yüzde 70’i ihraç edilirken yüzde edilirken yüzde otuzu yerel rafinerilere gönderiliyor.
Rusya, günde 1,4 milyon varil Druhba boru hattı ile Orta ve Doğu Avrupa’ya petrol gönderiyor. Beyaz Rusya, Ukrayna, Almanya, Polonya gibi ülkeler Karadeniz ve Baltık denizine çıkartılan petrolden paylarını alıyorlar. Ham petrolün kalanı Karadeniz ve Baltık denizi üzerinden Dünya pazarına çıkıyor ve günde 170 bin varil petrol ise demiryoluyla ihraç ediliyor. Rusya’nın ürün ihracatları fuel oil ve dizel… Bunlar da çoğunlukla Avrupa ülkelerinde ısınma amaçlı olarak kullanılıyor; küçük bir çapta da ABD’ye ihraç ediliyor.
Petrol İhracatı:
Ham petrol ihracatı münhasır olarak Rusya’nın devlet mülkiyetindeki boru hattı tekeline aittir. Ancak Transneft’in sistemindeki dar boğazlar, şirketin ihracat kapasitesinin petrol üreticilerinin ihracat taleplerini karşılamaya yetmiyor. Rusya günde 7 milyon varil ham petrol üretmekle birlikte bu miktarın ancak 4 milyon varil gibi bir oranı ana petrol boru hatları ile taşınabiliyor. Kalanı ise demir yolu ve nehirler üzerinden taşınabiliyor. Alternatif yollarla taşınan günde 4 milyon varillik ürün de çoğunlukla petrol yan ürünlerinden oluşuyor. Ancak bu alternatif ihracat yöntemleri boru hattından daha pahalı ve dünya petrol fiyatları düştüğü takdirde ekonomik geçerliliğini kaybediyor.
Çin’e ise günde 116 bin varil petrol ihracatı yapılıyor.
Boru Hattı Projeleri:
1- Baltık Boru hattı sistemi: Batı Sibirya ve Timan Peçora’dan Finlandiya körfezindeki Primorsk limanına ham petrol taşıyor. Aralık 2001 faaliyete geçti.
2- Kharyaga-Indıga ve Murmansk: Günde 500 bin varil petrol buradan 9 günde ABD’ye ulaşabilecek.
3- Adria Geri dönüş projesi: Hırvatistan’daki Omisalj limanına günde 300 bin varil petrol aktarma kapasitesi olacak.
4- Batı Sibirya- Pasifik Okyanusu Projesi (Taishet – Skovorodino – Prevoznaya Körfezi): Japonlar bu boru hattı projesine 7 milyar dolar yatırım yapacak.
Karadeniz’den Petrol nakliyatı
Bu yolla petrol aktarımı çoğunlukla Novorossiysk limanından günde 1,7 milyon varil oranında yapılıyor. BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan) boru hattı da şu anda günde 250 bin varil petrol aktarımı dolayısıyla Novorossiysk limanından tankerle nakledilen petrol oranının azalmasına neden olacak.
Doğal Gaz
Rusya’nın 1.68 trilyon cubic feet tutarındaki gaz rezervleri Iran’ınkilerin iki misli daha fazla… Ancak Sovyet dönemi sonrası üretim yavaşladı. 2008’e kadar sadece %1.3 büyüme öngörülüyor. AB’nin yanında gitgide Türkiye, Japonya ve diğer Asya ülkelerine ihracat artıyor. Ancak Rosneft’in Gazprom ile birleşmede başarısızlık yaşaması ve Lukoil ile rekabete geçememesi, Yukos skandalının da etkileri ile birlikte sektörde sıkıntı yarattı.
1- Yamal-Avrupa: Beyaz Rusya üzerinden Polonya ve Avrupa’ya 1060 milyar cf/yıl (yaklaşık 300 milyar m3) doğal gaz gidiyor
2- Mavi Akım projesi: İzobilnoye ve Dzhugba’dan Samsun ve Ankara’ya giden 246 mili denizaltından geçen 750 mil uzunluğundaki hattın maliyeti 3,3 milyar dolar tutarında ve mevcut kapasitesi yılda 565 milyar cf (yaklaşık 170 milyar m3). Bu boru hattına yapılacak bir uzantı gazın Ceyhan ve İzmir’de sıvılaştırılmasını sağlayacak.
2003 yılı Mart ayında sözleşme ihlalini öne süren Türkiye gaz nakliyatını durdurdu. Rusya, Stockholm Uluslar arası Tahkim mahkemesine başvurarak 2003 yılı Aralık ayında gaz sevkinin devamını sağladı.
3- Kuzey Trans Gaz Boru hattı: 1300 mil uzunluğu olan hattın 737 mili deniz altından geçmektedir. 2017 yılında tamamlanacak proje, Finlandiya, İngiltere, İsveç ve Almanya’ya doğal gaz taşıyacak.
4- Çin’e Doğal Gaz Projesi: Kovytka doğal gaz sahası Çin’in yılda 700 milyar cf (yaklaşık 220 milyar m3) gaz ithal etmesini sağlayacak.
Rafineriler:
Rusya’nın toplam 41 adet petrol rafinerisi var. Bunlar günde toplam 5.44 milyon varil ham varil çıkarıyor. Günde 2,6 milyon varil de iç pazar için rafine edilmiş ürün tüketimi var.
Dünya’daki doğal gaz rezervlerinin üçte biri Gazprom’a ait. Rusya’nın toplam vergi gelirinin yüzde 25’ini Gazprom sağlıyor.
Kömür:
ABD’den sonra Rusya dünyanın ikinci en büyük kömür rezervlerine sahip olan ülke… 173 milyar tonluk rezervin yüzde 77’si bağımsız üreticiler tarafından işletiliyor. Yıllık kömür üretimi 308,6 milyon ton. Bu rakam 2020 yılına 450 milyon tona çıkacak.
Elektrik:
Rusya’da 440 santral ve baraj var. Bunların 77’si yakıt olarak kömür kullanıyor; ayrıca 31 nükleer reaktör var. Rusya’nın toplam elektrik üretim kapasitesi 205,6 gigawatt. Petrol, doğal gaz ve kömür elektrik üretiminin yüzde 63’ünü; hidrosantraller yüzde 21’ini; nükleer santraller ise yüzde 16’sını oluşturuyor.
İletim ve Dağıtım sektörü:
Rusya’nın toplam 2 milyon mil elektrik hattı var. Bunun 93 bin mili yüksek gerilimli enerji nakil hattı.
Elektrik İhracatı:
Rusya’nın BDT ülkelerine, Çin’e, Türkiye’ye, Polonya ve Finlandiya’ya elektrik ihracatı var. Tacikistan’da inşaat halinde olan 2 barajdan İran, Afganistan ve Pakistan’a elektrik ihracatı yapılacak.
Çevre
Rusya, 2004 yılının Kasım ayında Kiyoto protokolüne imza attı. Bu tarihten sonra Rusya’nın sera gazı emisyonları 3’de bir oranında düştü.
Kaynak:http://www.vatanpostasi.org/index.php?option=com_content&task=view&id=302&Itemid=37
Rusya’nın Genel Ekonomik Durumu
Genel Ekonomik Durum Özeti: Rusya 1992 yılında merkezi planlı sistemden serbest piyasa ekonomisine geçiş için köklü ekonomik reformlar uygulamaya başlamıştır. 1993-1998 yılları arasında sürdürülen ekonomik reformlar dört ana başlık altında özetlenebilir: fiyat serbestisi, mali denge, uluslararası piyasalara Açılım ve Yapısal Reformlar. Hükümet özelleştirme, monopollerin önlenmesi, piyasaya girişi önleyen engellerin kaldırılması ve mülkiyet hakları konusunda düzenlemelere yer vermiştir. Ancak, uygulanan politikalar bazı olumsuz sonuçları beraberinde getirmiştir. Bununla birlikte, üç haneli enflasyonla birkaç yıl mücadele eden Rusya Federasyonu, 1995 yılında makro ekonomik dengeyi sağlamış ve bu durum 1998 Ağustos’undaki ekonomik krize kadar devam etmiştir.
Sanayi üretiminde görülen artış nedeniyle GSYİH 1999 yılında %3,2 oranında büyümüştür. Sanayi üretiminde görülen artışın nedeni ise devalüasyonu müteakiben ithal mallarının pahalı hale gelmesi neticesinde yerel üretimdeki artış ve ithal ikamesi etkisidir. İthal ikamesi tüketim malları ithalatının azalması yoluyla enflasyonun döviz kuruna bağlılığını da düşürmektedir. Bu durum ise enflasyonun yükselmesini engellemektedir. 2000 yılında GSYİH yıllık bazda %9 oranında artmıştır. Bu artış oranı otuz yılın en iyi performansıdır. Söz konusu iyileşme iç talepteki ve endüstriyel üretimdeki artıştan kaynaklanmaktadır. 2002 yılı ilk altı ayında ise GSYİH artış oranı %3,8 olarak gerçekleşmiştir. Mali politikalarda da başarı sağlanmış olup vergi gelirlerinde artış, harcamalarda kısıntı sağlanmıştır. Yüksek petrol fiyatları ve işletmelerin karlılığı vergi artışını da beraberinde getirmiştir. 1999 yılında GSYİH’nın %1,5’i olan Federal Bütçe açığı 2000 yılı sonunda GSYİH’nın %2,5’i oranında fazla vermiştir. İthalat sabit kalırken, ihracat değer olarak yükselmektedir. 2000 yılı sonunda, ticaret fazlası 60,7 milyar $ olmuştur.
GSYİH (milyar $) : 984,6 (2006 yılı)
GSYİH/kişi : 6 877 (2006 yılı)
Büyüme Oranı (%): 6,7 (2006 yılı)
Enflasyon Oranı (%) : 9,7 (2006 yılı)
İşsizlik Oranı (%): 7,3 (2006 yılı)
Sektörel Dağılımı : %4,9 Tarım, %39, 3 Sanayi, %55,8 Hizmetler
Başlıca Tarım Ürünleri : Tahıl, şeker pancarı, ayçiçeği tohumu, sebze ve meyveler, kırmızı et, süt
Başlıca Sanayi Ürünleri : Kömür, petrol, gaz, kimyasallar ve metaller; makinelerinden yüksek performanslı uçak ve uzay araçlarına; radar, füze üretimine ve ileri elektronik parçalara kadar her tür makine üretimi; gemi inşa sanayi; kara ve demiryolu taşımacılığı ekipmanları; iletişim ekipmanları; tarım makineleri; traktörler ve inşaat ekipmanları; elektrik enerjisi üretimi; medikal ve bilimsel araçlar, dayanıklı tüketim malları; tekstil; gıda sanayi malları
Toplam Dış Ticaret Hacmi : 468,6 (2006 yılı)
İhracat (milyar $) : 303,9 (2006 yılı)
Başlıca İhraç Ürünleri : Petrol ve petrol ürünleri, doğal gaz, ağaç ve ahşap ürünler, metaller, kimyasallar
İthalat (milyar $) : 164,7 (2006 yılı)
Başlıca İthal Ürünleri : Makine ve ekipman, kimyasallar, tarım ve gıda sanayi ürünleri, metaller
Türkiye İle Ticari İlişkisi
Türkiye’den İthal Ettiği Ürünler: Motorlu taşıtlar, makine ve cihazlar, meyve ve sebze, plastik ve plastikten mamul eşya, demir ve çelik, dokumaya elverişli suni lifler
Türkiye’ye ihraç Ettiği Ürünler : Alüminyum ve alüminyumdan eşya, bakır ve bakırdan üretilmiş mamuller, organik kimyasal mühtahsallar, hububat, kağıt ve karton
Kaynak: www.igeme.org.tr
Sanayi üretiminde görülen artış nedeniyle GSYİH 1999 yılında %3,2 oranında büyümüştür. Sanayi üretiminde görülen artışın nedeni ise devalüasyonu müteakiben ithal mallarının pahalı hale gelmesi neticesinde yerel üretimdeki artış ve ithal ikamesi etkisidir. İthal ikamesi tüketim malları ithalatının azalması yoluyla enflasyonun döviz kuruna bağlılığını da düşürmektedir. Bu durum ise enflasyonun yükselmesini engellemektedir. 2000 yılında GSYİH yıllık bazda %9 oranında artmıştır. Bu artış oranı otuz yılın en iyi performansıdır. Söz konusu iyileşme iç talepteki ve endüstriyel üretimdeki artıştan kaynaklanmaktadır. 2002 yılı ilk altı ayında ise GSYİH artış oranı %3,8 olarak gerçekleşmiştir. Mali politikalarda da başarı sağlanmış olup vergi gelirlerinde artış, harcamalarda kısıntı sağlanmıştır. Yüksek petrol fiyatları ve işletmelerin karlılığı vergi artışını da beraberinde getirmiştir. 1999 yılında GSYİH’nın %1,5’i olan Federal Bütçe açığı 2000 yılı sonunda GSYİH’nın %2,5’i oranında fazla vermiştir. İthalat sabit kalırken, ihracat değer olarak yükselmektedir. 2000 yılı sonunda, ticaret fazlası 60,7 milyar $ olmuştur.
GSYİH (milyar $) : 984,6 (2006 yılı)
GSYİH/kişi : 6 877 (2006 yılı)
Büyüme Oranı (%): 6,7 (2006 yılı)
Enflasyon Oranı (%) : 9,7 (2006 yılı)
İşsizlik Oranı (%): 7,3 (2006 yılı)
Sektörel Dağılımı : %4,9 Tarım, %39, 3 Sanayi, %55,8 Hizmetler
Başlıca Tarım Ürünleri : Tahıl, şeker pancarı, ayçiçeği tohumu, sebze ve meyveler, kırmızı et, süt
Başlıca Sanayi Ürünleri : Kömür, petrol, gaz, kimyasallar ve metaller; makinelerinden yüksek performanslı uçak ve uzay araçlarına; radar, füze üretimine ve ileri elektronik parçalara kadar her tür makine üretimi; gemi inşa sanayi; kara ve demiryolu taşımacılığı ekipmanları; iletişim ekipmanları; tarım makineleri; traktörler ve inşaat ekipmanları; elektrik enerjisi üretimi; medikal ve bilimsel araçlar, dayanıklı tüketim malları; tekstil; gıda sanayi malları
Toplam Dış Ticaret Hacmi : 468,6 (2006 yılı)
İhracat (milyar $) : 303,9 (2006 yılı)
Başlıca İhraç Ürünleri : Petrol ve petrol ürünleri, doğal gaz, ağaç ve ahşap ürünler, metaller, kimyasallar
İthalat (milyar $) : 164,7 (2006 yılı)
Başlıca İthal Ürünleri : Makine ve ekipman, kimyasallar, tarım ve gıda sanayi ürünleri, metaller
Türkiye İle Ticari İlişkisi
Türkiye’den İthal Ettiği Ürünler: Motorlu taşıtlar, makine ve cihazlar, meyve ve sebze, plastik ve plastikten mamul eşya, demir ve çelik, dokumaya elverişli suni lifler
Türkiye’ye ihraç Ettiği Ürünler : Alüminyum ve alüminyumdan eşya, bakır ve bakırdan üretilmiş mamuller, organik kimyasal mühtahsallar, hububat, kağıt ve karton
Kaynak: www.igeme.org.tr
Rusya'nın Ülke Genel Profili
Coğrafi konumu : Kuzey Asya’da (Ural Dağlarının batı kısmı Avrupa’dadır.),
Arktik Okyanusu kıyısında, Avrupa ile Kuzey Pasifik Okyanusu arasında yer almaktadır.
Ülke kısaltma adı : RU
Başkenti : Moskova
Yönetim biçimi : Başkanlık Tipi Cumhuriyet - Federasyon
Başlıca kentleri : Moskova, St.Petersburg, Nijniy Novgorod, Yekaterinburg,
Bağımsızlık günü : 24 Ağustos 1991 (Sovyetler Birliğinden)
Para birimi : Rus rublesi (RUR)
Yüzölçümü : 17.075.400 km2
Nüfus : 142.893.540 (2006 verileri)
Nüfus artış oranı : %0,37 (2006 verileri)
Ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 67,08 yıl (2006 verileri)
Erkeklerde: 60,5 yıl
Kadınlarda: 74,1 yıl
Etnik yapı : %79,8 Rus, %3,8 Tatar, %2 Ukraynalı, %1,2 Başkır,
%1,1 Çuvaş, diğer %12,1.
Din : Rus Ortodoksları, Müslümanlar ve diğerleri.
Diller : Rusça
Okur yazar oranı : 15 yaş ve üzeri için %99,6 (2003 verileri)
Sınır komşuları : Azerbaycan, Beyaz Rusya, Çin, Estonya, Finlandiya,
Gürcistan, Kazakistan, Kuzey Kore, Letonya, Litvanya, Moğolistan, Norveç, Polonya, Ukrayna
Denizler : Karadeniz, Kuzey Deniz, Baltık Denizi, Barensk Denizi, Pasifik
İklimi : Avrupa sınırında nemli kıtasal iklim, Sibirya’da subarktik,
kuzey kutbuna doğru tundra, kışlar Karadeniz boyunca soğuk, Sibirya’da dondurucu, yazlar steplerde Arktik kıyılarına nazaran daha ılımandır.
Doğal kaynakları : Petrol, doğal gaz, kömür ve çok sayıda stratejik
mineralleri kapsayan bir doğal kaynak rezervi bulunmaktadır. Ancak söz konusu kaynakların çıkarılması iklim, yeryüzü ve uzaklık koşulları
nedeni ile zordur.
Trafik kodu : RUS
Telefon kodu : 7
İnternet uzantısı : .ru
Türkiye’deki büyükelçilik bilgileri:
Tel : 0 312 439 21 22
Fax : 0 312 438 39 52
Web : www.russianembassy.net
Adres : Karyağdı Sk. No: 5 Çankaya/Ankara
Kaynak: www.igeme.org.tr
Arktik Okyanusu kıyısında, Avrupa ile Kuzey Pasifik Okyanusu arasında yer almaktadır.
Ülke kısaltma adı : RU
Başkenti : Moskova
Yönetim biçimi : Başkanlık Tipi Cumhuriyet - Federasyon
Başlıca kentleri : Moskova, St.Petersburg, Nijniy Novgorod, Yekaterinburg,
Bağımsızlık günü : 24 Ağustos 1991 (Sovyetler Birliğinden)
Para birimi : Rus rublesi (RUR)
Yüzölçümü : 17.075.400 km2
Nüfus : 142.893.540 (2006 verileri)
Nüfus artış oranı : %0,37 (2006 verileri)
Ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 67,08 yıl (2006 verileri)
Erkeklerde: 60,5 yıl
Kadınlarda: 74,1 yıl
Etnik yapı : %79,8 Rus, %3,8 Tatar, %2 Ukraynalı, %1,2 Başkır,
%1,1 Çuvaş, diğer %12,1.
Din : Rus Ortodoksları, Müslümanlar ve diğerleri.
Diller : Rusça
Okur yazar oranı : 15 yaş ve üzeri için %99,6 (2003 verileri)
Sınır komşuları : Azerbaycan, Beyaz Rusya, Çin, Estonya, Finlandiya,
Gürcistan, Kazakistan, Kuzey Kore, Letonya, Litvanya, Moğolistan, Norveç, Polonya, Ukrayna
Denizler : Karadeniz, Kuzey Deniz, Baltık Denizi, Barensk Denizi, Pasifik
İklimi : Avrupa sınırında nemli kıtasal iklim, Sibirya’da subarktik,
kuzey kutbuna doğru tundra, kışlar Karadeniz boyunca soğuk, Sibirya’da dondurucu, yazlar steplerde Arktik kıyılarına nazaran daha ılımandır.
Doğal kaynakları : Petrol, doğal gaz, kömür ve çok sayıda stratejik
mineralleri kapsayan bir doğal kaynak rezervi bulunmaktadır. Ancak söz konusu kaynakların çıkarılması iklim, yeryüzü ve uzaklık koşulları
nedeni ile zordur.
Trafik kodu : RUS
Telefon kodu : 7
İnternet uzantısı : .ru
Türkiye’deki büyükelçilik bilgileri:
Tel : 0 312 439 21 22
Fax : 0 312 438 39 52
Web : www.russianembassy.net
Adres : Karyağdı Sk. No: 5 Çankaya/Ankara
Kaynak: www.igeme.org.tr
25 Şubat 2009 Çarşamba
Dünya Enerji Piyasalarında Rusya'nın Konumu
Rusya ve Enerji Rezervlerin Oranı
Dünyada olan en büyük enerji kaynakların potansiyeli Rusya topraklarında bulunmaktadır. Dünya nüfusunda %3 gibi pay alan Rusya, global petrol rezervlerin %13’üne ve doğal gaz rezervlerin %34’üne sahiptir.
Dünya enerji üretiminde Rusya üretimi %12 pay almaktadır. Bugün Rusya ekonomisinde enerji sektörü en önemli, en dinamik ve en hızlı gelişen sektör konumundadır. İç üretimin ¼ payını alırken, sanayi üretimin 1/3, GSMH, ihracat, ithalat ve döviz gelirlerin ½ almaktadır.
Bu rakamlar her zaman uzmanlar için kritik temeli olmuştur. Günümüzde Rus Ekonomisi petrol, doğalgaz ve madenlere bağımlıdır ve büyüme ağırlıklı olarak bu sektörlerde gelişmektedir. Petrol ve doğalgaz ihracatına olan bağımlılık nedeniyle dünya piyasalarındaki değişmeler ve dalgalanmalar Rus ekonomisini oldukça etkilemektedir. Uluslararası piyasalarda petrolün ve doğalgazın fiyatı yükseldikçe ekonomideki büyüme hızlanmakta, fiyat düşüşlerinde ise ekonomi küçülmekte ve daralmaktadır. Rusya sahip olduğu doğal kaynaklar açısından dünya enerji piyasasının önemli ülkelerinden biri durumundadır. Dünyanın en büyük doğalgaz rezervine sahip olan bu ülke kömür bakımından dünyada üçüncü, petrolde ise ilk onda yer almaktadır.
Bununla bağlantılı olarak Rusya enerji sektörüne iki görev düşmektedir. Birincisi: enerji sektörün gelişme ve büyüme sağlaması. İkincisi: enerji sektörünün potansiyelini Rusya ekonomisi için verimli kullanılmasıdır.
Rusya’nın Yeni Enerji Politikaları
Rusya eskiden beri büyük enerji kaynaklarına sahip bir ülke olarak tanınsa da enerji alanındaki hâkimiyetinin ancak son dönemde başladığını söylemek mümkün. Rusya’nın özellikle gaz ve petrol ihracatını dış politikada bir araç olarak kullanmaya başlaması ve dünyada enerji ihtiyacının her geçen gün artması, bu hâkimiyetin ilk belirtileri oldu.
Ukrayna’daki renkli devrimin ardından Rusya ile bu ülke arasında yaşanan enerji krizinden sonra, enerji kaynaklarında yaklaşık yüzde 50 oranında Rusya’ya bağımlı olmalarının yarattığı tehlikeyi dikkate alan AB ülkeleri ise Rusya’ya alternatif arayışlara yöneldiler. AB ülkelerinin arayışları, henüz somut sonuçlar vermiş değil.
Orta Asya’daki enerji kaynaklarının Rusya’ya bağlanması, başta Norveç olmak üzere Kuzey Avrupa’da enerji kaynaklarının tükenmesi, İran’ın Batı ile sorunlar yaşaması, Orta Doğu’nun istikrardan uzak olması sadece Avrupa ülkelerini değil, ABD ile Asya-Pasifik ülkelerini de alternatifsiz bırakıyor. Nitekim Almanya ve İtalya gibi AB’nin ileri gelen ülkeleri, enerji alanında Rusya ile işbirliğine giderken, Çin ile Japonya da Rus enerji kaynakları için kendi aralarında mücadele veriyor.
Rusya ise, son dönemde geliştirdiği yeni projelerle, kendisine hâlihazırda bağımlı olan ülkelerin bağımlılık düzeylerini artırma çabasını sürdürüyor. Bu projelerin başında Kuzey Boru Hattı (Rusya ile Almanya’yı Baltık Denizi altından bağlayacak), Güney Akım (Rus gazını Bulgaristan, Yunanistan, İtalya ve diğer Avrupa ülkelerine ulaştıracak) ve Çin’e Rus gazını ulaştıracak iki ayrı boru hattı projesi geliyor. Moskova bir taraftan da, birçok ülkenin enerji altyapı şebekelerini ve enerji şirketlerinin hisselerini satın alıyor, birçok ülkede yer altı depoları inşa ediyor ve Güney Asya ile Güney Amerika’da da boru hattı inşaat projelerinde boy gösteriyor.
Rus enerji devi Gazprom’un son zamanlarda, Kazakistan ve Türkmenistan’dan sonra Azerbaycan, İran ve Afrika ülkelerinin doğalgazını satın almak ve böylece Batı’nın Rusya’ya alternatif bulma arayışlarını sonuçsuz bırakmak için atağa geçtiği görülüyor. Temmuz ayının başlarında Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev’in Azerbaycan ziyareti sırasında Rus yetkililer, Azerbaycan’a ilginç bir teklifte bulundular ve Azeri gazına Avrupa’nın verdiği fiyatı ödemeye hazır olduklarını bildirdiler. Azerbaycan, teklifle ilgili kesin bir cevap vermese de, Moskova’nın teklifinin Azerbaycan için kârlı olduğunu belirtmek gerekiyor. Zira teklif kabul edildiği takdirde Azeri gazının Avrupa’ya ulaştırılması için mevcut boru hatları kullanılacak ve Azerbaycan yeni yatırımlar yapmadan gazını aynı fiyattan Avrupa’ya ihraç etme şansına sahip olacak.
Diğer taraftan Moskova, Batılı şirketlerin İran’dan çekilmelerinden sonra, İran’da oluşan boşluğu da doldurmaya çalışıyor. Azerbaycan’dan sonra İran’ı da ziyaret eden Gazprom Başkanı Aleksey Miller’in İranlı yetkililerle, Güney Pars yatağının Rusya tarafından işletilmesi ve Gazprom’un İran-Pakistan-Hindistan Doğalgaz Boru Hattı’na katılması konusunda görüş birliğine vardığı biliniyor. İki ülke ayrıca, Şimal Azedegâh yatağında birlikte üretim yapma konusunda mutabakata vardılar.
Gazprom’un dikkatlerini çevirdiği bir başka bölge ise Afrika. Nitekim, Avrupa pazarında daha önceleri rakip olan Rusya ile Cezayir’in, son dönemde enerji alanında işbirliğine doğru ilerledikleri görülüyor. Gazprom ile Cezayir şirketi Sonatrach, Avrupa’daki faaliyetlerini koordine etme konusunda anlaşmaya vardılar ve Gazprom, Trans-sahara (Nijerya-Cezayir- Nijer-Avrupa ülkeleri) boru hattının inşasına katılmak istediğini belirtmiş bulunuyor. 2015 yılında faaliyete geçmesi planlanan bu boru hattıyla yılda 30 milyar metreküp Afrika gazının Avrupa’ya ulaştırılması bekleniyor.
Cezayir’in yanı sıra Libya’nın da Rusya ile enerji alanında işbirliğine hazır olduğu görülüyor. Temmuz ayının ortalarında Libyalı yetkililer, Gazprom yöneticilerinden, Libya’yı Avrupa ülkeleriyle bağlayacak yeni bir boru hattı inşa etmelerini ve Libya gaz ve petrollerini Rusya’nın pazarlamasını istediler. Boru hattının inşası konusunun bundan sonraki görüşmelerde gündeme gelmesi beklenirken, Gazprom yetkililerine göre, yıl sonuna kadar Rusya, Libya gazını satın almaya başlayacak.
Gazprom’un Cezayir ile faaliyetlerini koordine etmesi ve Nijerya ile Libya gazının akışını kontrol altına alması, Afrika gazına bağlı Avrupa’nın güney kısımlarını tamamen kendine bağlayacağı anlamına geliyor. Bugüne kadar Libya gazı, Avrupa ülkeleri için büyük Zengin enerji kaynaklarına sahip ülkelerin genellikle işletme ve pazarlama imkânlarının sınırlı olması, Rusya’nın bir diğer avantajı. Bütün bunlardan fazlasıyla istifade eden Moskova, yürüttüğü akıllı enerji politikası sayesinde sadece enerji alanında değil, siyasi alanda da küresel politikalarda söz sahibi olma yolunda ilerliyor. Önem arz etmese de, artan enerji ihtiyacı ve Libya’ya uygulanan ambargonun 2003’te kaldırılmasıyla birlikte, Libya gazının öneminin de yakın gelecekte Avrupa ülkeleri için artacağını tahmin etmek mümkün.
Gazprom; Kafkaslar, Orta Asya, Orta Doğu ve Afrika, yani gaz ve petrol yataklarının bulunduğu ve Rusya’ya alternatif olabilecek bütün bölgelerde enerji kaynaklarını ve boru hatlarını kendine bağlama çabasında. Gazprom’un Güney Asya ve Güney Amerika’da da benzer politikalar izlediği göz önünde bulundurulduğunda Rusya’nın sadece Avrasya coğrafyasında değil, bütün dünyada enerji alanında söz sahibi olmak istediği ortaya çıkıyor.
Bu yayılmacılığa karşı çıkan Batı, Rusya’nın politikasının gaz alanında da OPEC benzeri bir örgütün ortaya çıkmasına yol açmasından ve bu örgütte iplerin tamamının Moskova’nın eline geçmesinden endişe duyuyor. Bu endişeler yersiz olmamakla birlikte, Batı, Moskova’nın yayılmacılığını engelleme gücüne sahip değil. AB ülkelerinin ortak bir enerji politikası olmaması, özellikle “Eski Avrupa” ülkelerinin daha önceleri Rusya’yı by-pass ederek Orta Asya ve Orta Doğu gazını Avrupa’ya ulaştıracak Nabucco Projesi’nden çekilerek Rusya’nın ortaya attığı Güney Akım Projesi’ne katılmaları Moskova’yı rahatlatıyor. Avrupa’nın Rusya’ya bağlılığını azaltmasını isteyen ABD’nin kendisinin de Rusya’dan özellikle sıkıştırılmış gaz ithal etmesi Rusya’nın üzerinde baskı kurulmasını zorlaştırıyor. Ayrıca, zengin enerji kaynaklarına sahip ülkelerin genellikle işletme ve pazarlama imkânları son derece sınırlı durumdaki gelişmekte olan ülkeler olmaları, Rusya’nın bir diğer avantajı. Bütün bunlardan fazlasıyla istifade eden Moskova, yürüttüğü akıllı enerji politikası sayesinde sadece enerji alanında değil, siyasi alanda da küresel politikalarda söz sahibi olma yolunda ilerliyor.
(ASAM)
Rusya’nın BTC ile olan enerji alanında ilişkileri ve politikaları
Rusya için işbirliği ve ticari ilişkilerinde en önemli olan ülkeler -BDT ülkeleridir. RF Başkanı D.Medvedev’in belirttiğine göre, Rusya BDT ülkelerine olan dış politika yönü değişmeyecektir.
Azerbaycan kendi stratejik ve jeopolitik konumu ile, zengin petrol ve doğal gaz kaynakları ile bölge içinde güvenlik ve sürdürülebilir kalkınma için önemli rol oynamaktadır. Dışarıdan Azerbaycan’a yoğun ilgi karşısında Rusya kendi ekonomik ve güvenlik çıkarları korumak için tartışmasız Rus-Azerbaycan ilişkileri geliştirmek ve sağlama almak isteyecektir. Son dönemde imzalanan birçok yeni iki taraflı anlaşmalar barış ve stratejik işbirliğine yöneliktir. Azerbaycan Başkanı İlham Aliyev’in sözlerine göre son dönemde Rusya ve Azerbaycan arasında ilişkilerin yoğunlaştırma süreci yaşanmaktadır.
Türkmenistan son yıllarda ülkenin ekonomik gelişimini sağlamak için kendi zengin doğal gaz kaynakları ile dünya ticaretine açılmaya çalışıyor. Dünya enerji sektöründe yabancı işbirlikleri oluşturma arayışı sürecinde Türkmenistan karşısına en yakın ve en büyük komşu ülkelerinden olan Rusya çıkıyor. 2025 yılına kadar Türmenistan doğal gazını Rusya’ya satacak. İki başkan da ülkelerin barış, terörle mücadele ve bölgesel güvenliği için işbirliğine önem verdikleri belirttiler.
Kazakistan ve Rusya son yıllarda bölgesel güvenlik ve enerji alanlarında sürdürdükleri yoğun işbirliği, BDT ülkelerin entegrasyon sürecinin gelişimini de olumlu etkilemektedir.
BDT ülkeleriyle iyi ilişkileri geliştirmek için RF gerçekleştiği çeşitli girişimler Rusya Hükümetinin BDT’ye verdikleri önemi yansıtmaktadır.
Son dönemde gerçekleşen kriz ortamında ise Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev, Bağımsız Devletler Topluluğu'na (BDT) üye ülkelere, dünyadaki mali krize karşı birlikte hareket etme çağrısında bulundu. Medvedev, Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'te, Kırgızistan Devlet Başkanı Kurmanbek Bakiyev ile düzenlediği toplantıda, Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin dünyadaki mali krize karşı önemli kararlar aldıklarını hatırlatarak, BDT ülkelerinin de, mali krizden etkilenmek istemiyorlarsa mutlaka birlikte hareket etmek zorunda olduklarını söyledi.
Rusya’nın Türkiye ile enerji alanında ilişkileri ve politikaları
Rusya'nın son dönemde ortaya attığı projelerin neredeyse hepsi, Türkiye'de “Türkiye karşıtı” projeler şeklinde değerlendirildi ve “Türkiye yine by-pass edildi” şeklinde yorumlandı. Hâlbuki Ruslar, Türkiye ile aynen ticaret, turizm ve diğer alanlarda olduğu gibi enerji alanında da işbirliğine hazırdılar. Ancak bir taraftan Türkiye'nin Rusya'ya doğal gaz konusunda yüzde 65 oranında bağımlı olması ve bu bağımlılığın tepkilere yol açması, diğer taraftan ise AB ve ABD'nin Türkiye'ye Rusya ile işbirliği yapmaması yönünde baskı uygulamaları ve enerji alanında verilen Soğuk Savaş'ta “Batı cephesinde yer almasını” istemeleri, Türkiye'yi Rusya ile işbirliği yapmaktan vazgeçirmiştir.
Türkiye'nin de son aylarda enerji alanında atağa geçtiğini söylemek mümkündür. Türkiye bir taraftan İran ile İran ve Türkmen gazının Avrupa'ya ihracatı konusunda bir ön mutabakata varırken, diğer taraftan da Azerbaycan ve Irak ile işbirliğini öngören görüşmeler gerçekleşmiştir. Nitekim, Azerbaycan ile varılan ön mutabakat da hayata geçirildiği takdirde Azerbaycan gazı da Türkiye ve Yunanistan üzerinden Avrupa'ya ihraç edilecektir. İran, Türkmenistan ve Azerbaycan gazının Türkiye üzerinden Avrupa'ya ihraç edilmeye başladığı takdirde, gerçekten de Türkiye “enerji koridoru” olma yönünde büyük bir adım atmış olacaktır. Bu bağlamda enerji kaynaklarına sahip ülkelerden ziyade Türkiye, Rusya'nın enerji oyunlarını kısmen de olsa bozacaktır.
Türkiye ile Rusya'nın enerji alanında karşı karşı kalacağı bir başka konu ise Irak petrolüdür. İşin ilginç tarafı, Moskova ile Ankara aynı günlerde farklı Irak yetkililerini ağırlayarak, enerji alanında işbirliği olanaklarını konuşmuşlardır. Moskova, Irak'daki petrol kuyularının işletilmesinde Lukoyl, Rosneft, Zarubejneft ve Neftegazeksport gibi Rus şirketlerinin yer almasını talep etmekte, bunun karşılığında da Irak'ın Rusya'ya olan 10 milyar dolarlık borcunun tamamen veya kısmen silinmesini teklif etmektedir. Şimdi ise Ruslar, yeniden Irak'a “dönmek” istemektedirler.
Türkiye nükleer enerji konusuyla 50 yıldan beri ilgileniyor. Daha önce nükleer santral kurmak için açılan üç ihale, başarısızlıkla sonuçlandı. Son ihale için 13 şirketin teklif aldı, yalnız Türkiye’nin ilk nükleer santral projesinin dördüncü kez yapılan ihalesine sadece Rus Atomstroyexport ve Inter Rao ile işadamı Turgay Ciner’in şirketi Park Teknik’in oluşturduğu grup teklif verdi
Rusya ve Dünya Enerji Sektörü
2000 yıllarından itibaren dünyada petrol tüketimi %7,5 artış gösterdi. Tüketim lideri- Asya-Pasifik bölgeleri olmuştur. Avrupa ve BDT ülkeleri ise hem Asya-Pasifik Bölgesinden, hem de Kuzey Amerika’dan geridedir. Avrupa- Rusya’nın en önemli petrol alıcısıdır.
Bugün dünyada petrol tüketim miktarın %70 gibi payı gelişmekte olan ülkeler almaktadır. Onların içinde lider olan- Çin, 5 yıl içinde 94 milyon ton yıllık tüketimi arttırıp, dünyada petrol tüketim miktarında %31 artışa neden oldu.
Gelişmiş ülkeler ise %29’luk artış getirdiler. Onların arasında lider olan ABD’dir. Japonya, Almanya ve İtalya ise petrol tüketimi azalttılar. Avrupa’da ise tüketim artışı sağlayan ülkeler: İspanya, Macaristan, Polonya ve Hollanda.
2003 yılından sonra üretici ülkeler bütün üretim ve ihracat kotalarını kaldırıp artan talebi karşılamaya çalıştılar. Rusya’da, Suudi Arabistan’da ve diğer ülkelerindeki üretim artışı; Kuzey Denizi’nde, Venezüella’da, Irak’ta ve Endonezya’daki üretim azalışı genel durumu dengeledi. Bazı ülkelerinde olan üretim azalmaların sebepleri askeri, politik ve teknolojik nedenlere bağlayabiliriz.
2000-2004 yılında Rusya dünyada en büyük petrol üreticisi konumunu aldı. OPEC’ ten 3 kat daha fazla üreten Rusya, böylece dünyada petrol sektöründe en önemli stabilizatör duruma geldi.
Rusya’da Gelecekte Üretim Tahminleri
2020 yılına kadar Rusya’da petrol üretimi 550–590 milyon ton/yıl üretim tahmin edilmektedir ve bunu özellikle yeni yatakların devreye alınması ile gerçekleştirecektir.
Şimdiye kadar Rusya’da 3 binden fazla petrol yatakları keşfedilmiş ve bunların yarısı işletilmektedir. Genelde bu kaynaklar karada bulunuyorlar. %90 doğal gaz rezervlerin ve petrolün yarısı Ural ve Batı Sibirya’da bulunmaktadır.
Uzun vadede Doğu Sibirya’da ve Uzak Doğu’da olan rezervler de işletmeye alınacak, özellikle sosyal-ekonomik açıdan baktığımızda Rusya’nın Asya ve Uzak Doğu’da stratejik politikaları göz önünde bulundurduğumuzda bu bölgeler büyük önem kazanacaktır.
Sahalın yarımadası, Barents, Baltik ve Hazar Denizleri- petrol ve doğal gaz açısından çok önemli bölgelerdir.
Rusya’dan ihracat miktarı hem üretime, hem de iç talebe bağlıdır. Tahminlere göre 2010 yılına kadar Rusya’da üretim artış hızı tüketim artış hızını geçecektir. Sonuç olarak da 2010 yılına kadar ihracat miktarı artacaktır. Sonra da ihracat miktarı sabit bir seviyeye ulaşınca, bu düzeyi koruyacaktır.
Enerji Transfer Sistemleri
Rusya enerji sektörün büyümesi büyük ölçüde Rusya’nın büyüklüğüne ve coğrafik konumuna bağlıdır. Coğrafik olarak Rusya 3 tane piyasaya bağlıdır: Avrupa, ABD ve Asya- Pasifik Piyaslarıdır.
Rusya’nın enerji stratejisinde bu bağlamda yeni güzergâhların geliştirilme planları bulunmaktadır. Avrupa’ya daha çok ihracat yapabilmesi için BTC boru hattı mevcuttur, Baltik Boru hattı ve Primorsk Limanı (62 milyon ton/yıllık) Uzak Doğu piyasasına ulaşabilmek için Tayshet-Pasifik Okyanus boru hatların sistemi mevcut( 80 milyon ton/yıllık)
ABD piyasasına çıkabilmek için uzun vadede Batı Sibirya- Barents Denizi transfer sistemi kurmayı amaçlamaktadır. Bu sistemin potansiyeli 80 milyon ton/yıl planlanmaktadır.
Bunun yanında Kazakistan’dan Hazar Denizi’nden petrol transferin büyümesi beklenmektedir( 67 milyon ton/yıl),günde 1,3 milyon varil.
Sonuç olarak bütün bu sistemlerin devreye girmesi ile birlikte 2010 yılına kadar Rusya transfer kapasitesi 303 milyon ton/yıl (6,1 milyon varil günde) ulaşacağını tahmin edilmektedir.
Rusya Petrol Şirketleri transfer sistemlerini kendileri geliştirmektedirler. Mesela “Lukoil” Hazar Denizi’nden İran’a petrol transfer etmektedir, “ Rosneft” ise Murmansk’a Kuzey Deniz yolu ile ulaştırmaktadır.
Rusya Transfer Sisteminin gelişmesi aynı zamanda da dünya piyasalarına petrol ihraç miktarları hem arttıracaktır, hem de güvenilir hale getirecektir.
Rusya’nın İç ve Dış Enerji Piyasaları
Dış Piyasa
Rusya’nın en önemli petrol alıcısı Avrupa’dır. Şuanda Rusya’nın petrol ihracatının %93 oluşturmaktadır. Bu oran içine Batı ve Kuzey Avrupa, Akdeniz ülkeleri ve BDT ülkeleri de girmektedir.
Asya-Pasifik bölgelere olan ihracat devamlı artış göstermektedir. Bu piyasada önemli pay Çin almaktadır ve önemsiz miktarda ABD bulunmaktadır.
Gelecekte de Avrupa en büyük alıcı konumunu koruyacaktır. Rusya Avrupa’ya petrol ihracı devam etmekle birlikte, ABD, Asya ve Uzak Doğu pazarın payını da arttırmayı planlamaktadır.
İç Piyasa
Rusya Dış tüketicilerin yanı sıra iç tüketimi de karşılanmaktadır. İç tüketim payı üretim içinde 1/3 almaktadır. Enerji ihtiyaçlarının tamamen karşılanabildiği halde, Rusya iç piyasalarında da fiyatlar dünya fiyatlarını takip etmektedir. Genel balansı vergilendirme politikalarıyla sağlanmaktadır.
Rusya Enerji Kaynakların Durumu
Elektrik
2007 yılında Rusya’da toplam elektrik arzı 997,3 milyar KW/sattır. Elektrik tüketicileri bu şekilde dağılım göstermektedir: sanayi- %36, TEK- %18, konut-%15, kaçak- %11,5. 2003 yılında Rusya’da elektrik sektöründe rekonstrüksiyon süreci başlamıştır. 2007 yıldan itibaren Rusya elektrik sektöründe en önemli yabancı oyunculardan Alman firması E.ON ve İtalyan firması ENEL
Nükleer
Nükleer enerji kaynakları ve teknoloji potansiyeli doğal gaz potansiyelinden düşük olduğu halde, Rusya’nın Avrupa Bölgesinde büyük önem taşımaktadır. Özellikle Kuzey-Batı bölgelerinde elektriğin %42’ye kadar nükleer santrallerde üretilmektedir.Genel olarak ise 2007 yılına kadar toplam üretildiği enerji miktarı 158,3 milyar KW/saat. Bu bütün enerji sisteminde % 15,9 pay almaktadır.
Hidroenerji
Teorik olarak ülke 2295 milyar KW/saat hidro enerji potansiyeli bulunmaktadır. Bunun içinde 852 milyar KW/saat ekonomik olarak kanıtlanmıştır. Yalnız potansiyelin büyük bölümü Doğu Sibirya’da ve Doğuda bulunduğu için elektrik transfer zorluğu açısından yalnızca o bölgelerdeki sanayiler yararlanabilmektedir.2007 yılında hidro santrallerde üretildiği elektrik miktarı 177,7 milyar KW/saat. Toplam enerji payında % 17,8 gibi bir yer almaktadır.
Petrol ve Gaz
90’lı yıllarda Rusya enerji sektörün temeli olan petrol ve gaz sektörü hızlı bir şekilde özelleştirildi. En önemli rezervler farklı sebeplere dayanarak özel firmalara geçti. 1997 yılında Rusya elinde bulunan firmaların sayısı az değildi, ama bu firmalar küçük ve verimsiz idi. Petrol fiyatlarında artışıyla birlikte devlet bu durumu düzeltmek istedi ve 2003 yılında “Yukos” adlı büyük özel petrol şirketi “Rosneft” adlı devlet şirketi ile alındı. Daha sonra, 2005 yılında, devlet şirketi olan “Gazprom” özel olan “Sibneft” şirketini satın aldı. Sonuç olarak 2004-2007 yılları arasında Rusya devleti toplam enerji sektöründe %16,41 payından %40,72 payına çıkmayı başardı.
Rusya enerji sektörünün temeli olarak, doğal gaz kalmaya devam ediyor.2005 yılında 590 milyar metre küp gaz çıkarıldı. İç tüketim miktarı 386 milyar metre küp ise yarısından fazlası gibi bir pay almaktadır. Toplam rezervler 47,82 trilyon metre küp ve ihracat miktarı 187 milyar metre küptür. İç boru hatları olan: “Orta Asya-Merkez”, “Kuzey Işık” ve “Kafkasya- Merkez” ve Avrupa’nın en büyük doğal gaz deposu olan “Kasimovskoe”(8,5 milyar m3) Rusya’da transfer güvenilirliğini arttırmaktadır. Bunun yanında 218’den fazla gaz istasyonları bulunmaktadır.
Doğal gazdan sonra önem açısından petrol sektörü gelmektedir. 2005 yılında 110 milyon ton petrol sadece iç piyasalarda tüketilmiştir. Bu toplam enerji tüketimi içinde %20 payı içermektedir. Ülkede 41 tane rafineri tesisi bulunmaktadır, toplam potansiyeli 300 milyon ton.Ama bir çok tesislerde teknoloji yetersiz ve eskidir. 2006 yılında 255 milyon ton bu rafinerilerinde işletilmiş.2007 yılında toplam karbon rezervleri 9,5 milyar ton ve ihracat miktarı 330 milyon ton/yıl ulaşmaktadır.
Rusya’nın en büyük petrol şirketleri:
Devlet: Rosneft, Transneft ve Gazprom
Özel: Lukoil, TNK-BP, Surgutneftegaz, Tatneft
RF Hidrokarbon Kaynakların Üretim ve Tüketimi 2006
(milyon ton eşdeğer petrol)
Petrol Doğal Gaz Kömür
Toplam Üretim 687,1 757,3 200,9
İhracat 355,3 234,1 64,2
İç tüketim 325,4 512,5 138,1
Kaynak: www.gks.ru/bgd/regl/b07_13/IssWWW.exe/Stg/d03/13-13.htm
Rusya istatistik Kurumu verilere dayanarak hazırlanmıştır.
Kömür
Kömür sektörü biraz daha az öneme sahiptir, 2005 yılında enerji üretiminde %18 pay alarak 148 milyon ton kömür üretmiştir. Kanıtlanmış rezervler 2006 yılında 157 milyar ton ve ihracat miktarı 80 milyon ton/yıl.
En büyük kömür şirketleri:
Suek, Kuzbassrazrezugol, Yujkuzbasugol”,”Yujniy Kuzbass”
Yenilenebilir enerji
Yenilenebilir enerji Rusya’da hemen hemen yok denecek düzeydedir. Büyük potansiyele sahip olmasına karşın, diğer ülkelere göre Rusya bu sektörü geliştirememiş. Bunu doğal gaz bolluğuna bağlayabiliriz.
Kaynaklar
1. T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği(www.musavirlikler.gov.tr)
2. Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi (www.asam.org.tr)
3. RF İstatistik Kurumu (www.gks.ru)
Hazırlayan: Maria Kaban
Dünyada olan en büyük enerji kaynakların potansiyeli Rusya topraklarında bulunmaktadır. Dünya nüfusunda %3 gibi pay alan Rusya, global petrol rezervlerin %13’üne ve doğal gaz rezervlerin %34’üne sahiptir.
Dünya enerji üretiminde Rusya üretimi %12 pay almaktadır. Bugün Rusya ekonomisinde enerji sektörü en önemli, en dinamik ve en hızlı gelişen sektör konumundadır. İç üretimin ¼ payını alırken, sanayi üretimin 1/3, GSMH, ihracat, ithalat ve döviz gelirlerin ½ almaktadır.
Bu rakamlar her zaman uzmanlar için kritik temeli olmuştur. Günümüzde Rus Ekonomisi petrol, doğalgaz ve madenlere bağımlıdır ve büyüme ağırlıklı olarak bu sektörlerde gelişmektedir. Petrol ve doğalgaz ihracatına olan bağımlılık nedeniyle dünya piyasalarındaki değişmeler ve dalgalanmalar Rus ekonomisini oldukça etkilemektedir. Uluslararası piyasalarda petrolün ve doğalgazın fiyatı yükseldikçe ekonomideki büyüme hızlanmakta, fiyat düşüşlerinde ise ekonomi küçülmekte ve daralmaktadır. Rusya sahip olduğu doğal kaynaklar açısından dünya enerji piyasasının önemli ülkelerinden biri durumundadır. Dünyanın en büyük doğalgaz rezervine sahip olan bu ülke kömür bakımından dünyada üçüncü, petrolde ise ilk onda yer almaktadır.
Bununla bağlantılı olarak Rusya enerji sektörüne iki görev düşmektedir. Birincisi: enerji sektörün gelişme ve büyüme sağlaması. İkincisi: enerji sektörünün potansiyelini Rusya ekonomisi için verimli kullanılmasıdır.
Rusya’nın Yeni Enerji Politikaları
Rusya eskiden beri büyük enerji kaynaklarına sahip bir ülke olarak tanınsa da enerji alanındaki hâkimiyetinin ancak son dönemde başladığını söylemek mümkün. Rusya’nın özellikle gaz ve petrol ihracatını dış politikada bir araç olarak kullanmaya başlaması ve dünyada enerji ihtiyacının her geçen gün artması, bu hâkimiyetin ilk belirtileri oldu.
Ukrayna’daki renkli devrimin ardından Rusya ile bu ülke arasında yaşanan enerji krizinden sonra, enerji kaynaklarında yaklaşık yüzde 50 oranında Rusya’ya bağımlı olmalarının yarattığı tehlikeyi dikkate alan AB ülkeleri ise Rusya’ya alternatif arayışlara yöneldiler. AB ülkelerinin arayışları, henüz somut sonuçlar vermiş değil.
Orta Asya’daki enerji kaynaklarının Rusya’ya bağlanması, başta Norveç olmak üzere Kuzey Avrupa’da enerji kaynaklarının tükenmesi, İran’ın Batı ile sorunlar yaşaması, Orta Doğu’nun istikrardan uzak olması sadece Avrupa ülkelerini değil, ABD ile Asya-Pasifik ülkelerini de alternatifsiz bırakıyor. Nitekim Almanya ve İtalya gibi AB’nin ileri gelen ülkeleri, enerji alanında Rusya ile işbirliğine giderken, Çin ile Japonya da Rus enerji kaynakları için kendi aralarında mücadele veriyor.
Rusya ise, son dönemde geliştirdiği yeni projelerle, kendisine hâlihazırda bağımlı olan ülkelerin bağımlılık düzeylerini artırma çabasını sürdürüyor. Bu projelerin başında Kuzey Boru Hattı (Rusya ile Almanya’yı Baltık Denizi altından bağlayacak), Güney Akım (Rus gazını Bulgaristan, Yunanistan, İtalya ve diğer Avrupa ülkelerine ulaştıracak) ve Çin’e Rus gazını ulaştıracak iki ayrı boru hattı projesi geliyor. Moskova bir taraftan da, birçok ülkenin enerji altyapı şebekelerini ve enerji şirketlerinin hisselerini satın alıyor, birçok ülkede yer altı depoları inşa ediyor ve Güney Asya ile Güney Amerika’da da boru hattı inşaat projelerinde boy gösteriyor.
Rus enerji devi Gazprom’un son zamanlarda, Kazakistan ve Türkmenistan’dan sonra Azerbaycan, İran ve Afrika ülkelerinin doğalgazını satın almak ve böylece Batı’nın Rusya’ya alternatif bulma arayışlarını sonuçsuz bırakmak için atağa geçtiği görülüyor. Temmuz ayının başlarında Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev’in Azerbaycan ziyareti sırasında Rus yetkililer, Azerbaycan’a ilginç bir teklifte bulundular ve Azeri gazına Avrupa’nın verdiği fiyatı ödemeye hazır olduklarını bildirdiler. Azerbaycan, teklifle ilgili kesin bir cevap vermese de, Moskova’nın teklifinin Azerbaycan için kârlı olduğunu belirtmek gerekiyor. Zira teklif kabul edildiği takdirde Azeri gazının Avrupa’ya ulaştırılması için mevcut boru hatları kullanılacak ve Azerbaycan yeni yatırımlar yapmadan gazını aynı fiyattan Avrupa’ya ihraç etme şansına sahip olacak.
Diğer taraftan Moskova, Batılı şirketlerin İran’dan çekilmelerinden sonra, İran’da oluşan boşluğu da doldurmaya çalışıyor. Azerbaycan’dan sonra İran’ı da ziyaret eden Gazprom Başkanı Aleksey Miller’in İranlı yetkililerle, Güney Pars yatağının Rusya tarafından işletilmesi ve Gazprom’un İran-Pakistan-Hindistan Doğalgaz Boru Hattı’na katılması konusunda görüş birliğine vardığı biliniyor. İki ülke ayrıca, Şimal Azedegâh yatağında birlikte üretim yapma konusunda mutabakata vardılar.
Gazprom’un dikkatlerini çevirdiği bir başka bölge ise Afrika. Nitekim, Avrupa pazarında daha önceleri rakip olan Rusya ile Cezayir’in, son dönemde enerji alanında işbirliğine doğru ilerledikleri görülüyor. Gazprom ile Cezayir şirketi Sonatrach, Avrupa’daki faaliyetlerini koordine etme konusunda anlaşmaya vardılar ve Gazprom, Trans-sahara (Nijerya-Cezayir- Nijer-Avrupa ülkeleri) boru hattının inşasına katılmak istediğini belirtmiş bulunuyor. 2015 yılında faaliyete geçmesi planlanan bu boru hattıyla yılda 30 milyar metreküp Afrika gazının Avrupa’ya ulaştırılması bekleniyor.
Cezayir’in yanı sıra Libya’nın da Rusya ile enerji alanında işbirliğine hazır olduğu görülüyor. Temmuz ayının ortalarında Libyalı yetkililer, Gazprom yöneticilerinden, Libya’yı Avrupa ülkeleriyle bağlayacak yeni bir boru hattı inşa etmelerini ve Libya gaz ve petrollerini Rusya’nın pazarlamasını istediler. Boru hattının inşası konusunun bundan sonraki görüşmelerde gündeme gelmesi beklenirken, Gazprom yetkililerine göre, yıl sonuna kadar Rusya, Libya gazını satın almaya başlayacak.
Gazprom’un Cezayir ile faaliyetlerini koordine etmesi ve Nijerya ile Libya gazının akışını kontrol altına alması, Afrika gazına bağlı Avrupa’nın güney kısımlarını tamamen kendine bağlayacağı anlamına geliyor. Bugüne kadar Libya gazı, Avrupa ülkeleri için büyük Zengin enerji kaynaklarına sahip ülkelerin genellikle işletme ve pazarlama imkânlarının sınırlı olması, Rusya’nın bir diğer avantajı. Bütün bunlardan fazlasıyla istifade eden Moskova, yürüttüğü akıllı enerji politikası sayesinde sadece enerji alanında değil, siyasi alanda da küresel politikalarda söz sahibi olma yolunda ilerliyor. Önem arz etmese de, artan enerji ihtiyacı ve Libya’ya uygulanan ambargonun 2003’te kaldırılmasıyla birlikte, Libya gazının öneminin de yakın gelecekte Avrupa ülkeleri için artacağını tahmin etmek mümkün.
Gazprom; Kafkaslar, Orta Asya, Orta Doğu ve Afrika, yani gaz ve petrol yataklarının bulunduğu ve Rusya’ya alternatif olabilecek bütün bölgelerde enerji kaynaklarını ve boru hatlarını kendine bağlama çabasında. Gazprom’un Güney Asya ve Güney Amerika’da da benzer politikalar izlediği göz önünde bulundurulduğunda Rusya’nın sadece Avrasya coğrafyasında değil, bütün dünyada enerji alanında söz sahibi olmak istediği ortaya çıkıyor.
Bu yayılmacılığa karşı çıkan Batı, Rusya’nın politikasının gaz alanında da OPEC benzeri bir örgütün ortaya çıkmasına yol açmasından ve bu örgütte iplerin tamamının Moskova’nın eline geçmesinden endişe duyuyor. Bu endişeler yersiz olmamakla birlikte, Batı, Moskova’nın yayılmacılığını engelleme gücüne sahip değil. AB ülkelerinin ortak bir enerji politikası olmaması, özellikle “Eski Avrupa” ülkelerinin daha önceleri Rusya’yı by-pass ederek Orta Asya ve Orta Doğu gazını Avrupa’ya ulaştıracak Nabucco Projesi’nden çekilerek Rusya’nın ortaya attığı Güney Akım Projesi’ne katılmaları Moskova’yı rahatlatıyor. Avrupa’nın Rusya’ya bağlılığını azaltmasını isteyen ABD’nin kendisinin de Rusya’dan özellikle sıkıştırılmış gaz ithal etmesi Rusya’nın üzerinde baskı kurulmasını zorlaştırıyor. Ayrıca, zengin enerji kaynaklarına sahip ülkelerin genellikle işletme ve pazarlama imkânları son derece sınırlı durumdaki gelişmekte olan ülkeler olmaları, Rusya’nın bir diğer avantajı. Bütün bunlardan fazlasıyla istifade eden Moskova, yürüttüğü akıllı enerji politikası sayesinde sadece enerji alanında değil, siyasi alanda da küresel politikalarda söz sahibi olma yolunda ilerliyor.
(ASAM)
Rusya’nın BTC ile olan enerji alanında ilişkileri ve politikaları
Rusya için işbirliği ve ticari ilişkilerinde en önemli olan ülkeler -BDT ülkeleridir. RF Başkanı D.Medvedev’in belirttiğine göre, Rusya BDT ülkelerine olan dış politika yönü değişmeyecektir.
Azerbaycan kendi stratejik ve jeopolitik konumu ile, zengin petrol ve doğal gaz kaynakları ile bölge içinde güvenlik ve sürdürülebilir kalkınma için önemli rol oynamaktadır. Dışarıdan Azerbaycan’a yoğun ilgi karşısında Rusya kendi ekonomik ve güvenlik çıkarları korumak için tartışmasız Rus-Azerbaycan ilişkileri geliştirmek ve sağlama almak isteyecektir. Son dönemde imzalanan birçok yeni iki taraflı anlaşmalar barış ve stratejik işbirliğine yöneliktir. Azerbaycan Başkanı İlham Aliyev’in sözlerine göre son dönemde Rusya ve Azerbaycan arasında ilişkilerin yoğunlaştırma süreci yaşanmaktadır.
Türkmenistan son yıllarda ülkenin ekonomik gelişimini sağlamak için kendi zengin doğal gaz kaynakları ile dünya ticaretine açılmaya çalışıyor. Dünya enerji sektöründe yabancı işbirlikleri oluşturma arayışı sürecinde Türkmenistan karşısına en yakın ve en büyük komşu ülkelerinden olan Rusya çıkıyor. 2025 yılına kadar Türmenistan doğal gazını Rusya’ya satacak. İki başkan da ülkelerin barış, terörle mücadele ve bölgesel güvenliği için işbirliğine önem verdikleri belirttiler.
Kazakistan ve Rusya son yıllarda bölgesel güvenlik ve enerji alanlarında sürdürdükleri yoğun işbirliği, BDT ülkelerin entegrasyon sürecinin gelişimini de olumlu etkilemektedir.
BDT ülkeleriyle iyi ilişkileri geliştirmek için RF gerçekleştiği çeşitli girişimler Rusya Hükümetinin BDT’ye verdikleri önemi yansıtmaktadır.
Son dönemde gerçekleşen kriz ortamında ise Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev, Bağımsız Devletler Topluluğu'na (BDT) üye ülkelere, dünyadaki mali krize karşı birlikte hareket etme çağrısında bulundu. Medvedev, Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'te, Kırgızistan Devlet Başkanı Kurmanbek Bakiyev ile düzenlediği toplantıda, Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin dünyadaki mali krize karşı önemli kararlar aldıklarını hatırlatarak, BDT ülkelerinin de, mali krizden etkilenmek istemiyorlarsa mutlaka birlikte hareket etmek zorunda olduklarını söyledi.
Rusya’nın Türkiye ile enerji alanında ilişkileri ve politikaları
Rusya'nın son dönemde ortaya attığı projelerin neredeyse hepsi, Türkiye'de “Türkiye karşıtı” projeler şeklinde değerlendirildi ve “Türkiye yine by-pass edildi” şeklinde yorumlandı. Hâlbuki Ruslar, Türkiye ile aynen ticaret, turizm ve diğer alanlarda olduğu gibi enerji alanında da işbirliğine hazırdılar. Ancak bir taraftan Türkiye'nin Rusya'ya doğal gaz konusunda yüzde 65 oranında bağımlı olması ve bu bağımlılığın tepkilere yol açması, diğer taraftan ise AB ve ABD'nin Türkiye'ye Rusya ile işbirliği yapmaması yönünde baskı uygulamaları ve enerji alanında verilen Soğuk Savaş'ta “Batı cephesinde yer almasını” istemeleri, Türkiye'yi Rusya ile işbirliği yapmaktan vazgeçirmiştir.
Türkiye'nin de son aylarda enerji alanında atağa geçtiğini söylemek mümkündür. Türkiye bir taraftan İran ile İran ve Türkmen gazının Avrupa'ya ihracatı konusunda bir ön mutabakata varırken, diğer taraftan da Azerbaycan ve Irak ile işbirliğini öngören görüşmeler gerçekleşmiştir. Nitekim, Azerbaycan ile varılan ön mutabakat da hayata geçirildiği takdirde Azerbaycan gazı da Türkiye ve Yunanistan üzerinden Avrupa'ya ihraç edilecektir. İran, Türkmenistan ve Azerbaycan gazının Türkiye üzerinden Avrupa'ya ihraç edilmeye başladığı takdirde, gerçekten de Türkiye “enerji koridoru” olma yönünde büyük bir adım atmış olacaktır. Bu bağlamda enerji kaynaklarına sahip ülkelerden ziyade Türkiye, Rusya'nın enerji oyunlarını kısmen de olsa bozacaktır.
Türkiye ile Rusya'nın enerji alanında karşı karşı kalacağı bir başka konu ise Irak petrolüdür. İşin ilginç tarafı, Moskova ile Ankara aynı günlerde farklı Irak yetkililerini ağırlayarak, enerji alanında işbirliği olanaklarını konuşmuşlardır. Moskova, Irak'daki petrol kuyularının işletilmesinde Lukoyl, Rosneft, Zarubejneft ve Neftegazeksport gibi Rus şirketlerinin yer almasını talep etmekte, bunun karşılığında da Irak'ın Rusya'ya olan 10 milyar dolarlık borcunun tamamen veya kısmen silinmesini teklif etmektedir. Şimdi ise Ruslar, yeniden Irak'a “dönmek” istemektedirler.
Türkiye nükleer enerji konusuyla 50 yıldan beri ilgileniyor. Daha önce nükleer santral kurmak için açılan üç ihale, başarısızlıkla sonuçlandı. Son ihale için 13 şirketin teklif aldı, yalnız Türkiye’nin ilk nükleer santral projesinin dördüncü kez yapılan ihalesine sadece Rus Atomstroyexport ve Inter Rao ile işadamı Turgay Ciner’in şirketi Park Teknik’in oluşturduğu grup teklif verdi
Rusya ve Dünya Enerji Sektörü
2000 yıllarından itibaren dünyada petrol tüketimi %7,5 artış gösterdi. Tüketim lideri- Asya-Pasifik bölgeleri olmuştur. Avrupa ve BDT ülkeleri ise hem Asya-Pasifik Bölgesinden, hem de Kuzey Amerika’dan geridedir. Avrupa- Rusya’nın en önemli petrol alıcısıdır.
Bugün dünyada petrol tüketim miktarın %70 gibi payı gelişmekte olan ülkeler almaktadır. Onların içinde lider olan- Çin, 5 yıl içinde 94 milyon ton yıllık tüketimi arttırıp, dünyada petrol tüketim miktarında %31 artışa neden oldu.
Gelişmiş ülkeler ise %29’luk artış getirdiler. Onların arasında lider olan ABD’dir. Japonya, Almanya ve İtalya ise petrol tüketimi azalttılar. Avrupa’da ise tüketim artışı sağlayan ülkeler: İspanya, Macaristan, Polonya ve Hollanda.
2003 yılından sonra üretici ülkeler bütün üretim ve ihracat kotalarını kaldırıp artan talebi karşılamaya çalıştılar. Rusya’da, Suudi Arabistan’da ve diğer ülkelerindeki üretim artışı; Kuzey Denizi’nde, Venezüella’da, Irak’ta ve Endonezya’daki üretim azalışı genel durumu dengeledi. Bazı ülkelerinde olan üretim azalmaların sebepleri askeri, politik ve teknolojik nedenlere bağlayabiliriz.
2000-2004 yılında Rusya dünyada en büyük petrol üreticisi konumunu aldı. OPEC’ ten 3 kat daha fazla üreten Rusya, böylece dünyada petrol sektöründe en önemli stabilizatör duruma geldi.
Rusya’da Gelecekte Üretim Tahminleri
2020 yılına kadar Rusya’da petrol üretimi 550–590 milyon ton/yıl üretim tahmin edilmektedir ve bunu özellikle yeni yatakların devreye alınması ile gerçekleştirecektir.
Şimdiye kadar Rusya’da 3 binden fazla petrol yatakları keşfedilmiş ve bunların yarısı işletilmektedir. Genelde bu kaynaklar karada bulunuyorlar. %90 doğal gaz rezervlerin ve petrolün yarısı Ural ve Batı Sibirya’da bulunmaktadır.
Uzun vadede Doğu Sibirya’da ve Uzak Doğu’da olan rezervler de işletmeye alınacak, özellikle sosyal-ekonomik açıdan baktığımızda Rusya’nın Asya ve Uzak Doğu’da stratejik politikaları göz önünde bulundurduğumuzda bu bölgeler büyük önem kazanacaktır.
Sahalın yarımadası, Barents, Baltik ve Hazar Denizleri- petrol ve doğal gaz açısından çok önemli bölgelerdir.
Rusya’dan ihracat miktarı hem üretime, hem de iç talebe bağlıdır. Tahminlere göre 2010 yılına kadar Rusya’da üretim artış hızı tüketim artış hızını geçecektir. Sonuç olarak da 2010 yılına kadar ihracat miktarı artacaktır. Sonra da ihracat miktarı sabit bir seviyeye ulaşınca, bu düzeyi koruyacaktır.
Enerji Transfer Sistemleri
Rusya enerji sektörün büyümesi büyük ölçüde Rusya’nın büyüklüğüne ve coğrafik konumuna bağlıdır. Coğrafik olarak Rusya 3 tane piyasaya bağlıdır: Avrupa, ABD ve Asya- Pasifik Piyaslarıdır.
Rusya’nın enerji stratejisinde bu bağlamda yeni güzergâhların geliştirilme planları bulunmaktadır. Avrupa’ya daha çok ihracat yapabilmesi için BTC boru hattı mevcuttur, Baltik Boru hattı ve Primorsk Limanı (62 milyon ton/yıllık) Uzak Doğu piyasasına ulaşabilmek için Tayshet-Pasifik Okyanus boru hatların sistemi mevcut( 80 milyon ton/yıllık)
ABD piyasasına çıkabilmek için uzun vadede Batı Sibirya- Barents Denizi transfer sistemi kurmayı amaçlamaktadır. Bu sistemin potansiyeli 80 milyon ton/yıl planlanmaktadır.
Bunun yanında Kazakistan’dan Hazar Denizi’nden petrol transferin büyümesi beklenmektedir( 67 milyon ton/yıl),günde 1,3 milyon varil.
Sonuç olarak bütün bu sistemlerin devreye girmesi ile birlikte 2010 yılına kadar Rusya transfer kapasitesi 303 milyon ton/yıl (6,1 milyon varil günde) ulaşacağını tahmin edilmektedir.
Rusya Petrol Şirketleri transfer sistemlerini kendileri geliştirmektedirler. Mesela “Lukoil” Hazar Denizi’nden İran’a petrol transfer etmektedir, “ Rosneft” ise Murmansk’a Kuzey Deniz yolu ile ulaştırmaktadır.
Rusya Transfer Sisteminin gelişmesi aynı zamanda da dünya piyasalarına petrol ihraç miktarları hem arttıracaktır, hem de güvenilir hale getirecektir.
Rusya’nın İç ve Dış Enerji Piyasaları
Dış Piyasa
Rusya’nın en önemli petrol alıcısı Avrupa’dır. Şuanda Rusya’nın petrol ihracatının %93 oluşturmaktadır. Bu oran içine Batı ve Kuzey Avrupa, Akdeniz ülkeleri ve BDT ülkeleri de girmektedir.
Asya-Pasifik bölgelere olan ihracat devamlı artış göstermektedir. Bu piyasada önemli pay Çin almaktadır ve önemsiz miktarda ABD bulunmaktadır.
Gelecekte de Avrupa en büyük alıcı konumunu koruyacaktır. Rusya Avrupa’ya petrol ihracı devam etmekle birlikte, ABD, Asya ve Uzak Doğu pazarın payını da arttırmayı planlamaktadır.
İç Piyasa
Rusya Dış tüketicilerin yanı sıra iç tüketimi de karşılanmaktadır. İç tüketim payı üretim içinde 1/3 almaktadır. Enerji ihtiyaçlarının tamamen karşılanabildiği halde, Rusya iç piyasalarında da fiyatlar dünya fiyatlarını takip etmektedir. Genel balansı vergilendirme politikalarıyla sağlanmaktadır.
Rusya Enerji Kaynakların Durumu
Elektrik
2007 yılında Rusya’da toplam elektrik arzı 997,3 milyar KW/sattır. Elektrik tüketicileri bu şekilde dağılım göstermektedir: sanayi- %36, TEK- %18, konut-%15, kaçak- %11,5. 2003 yılında Rusya’da elektrik sektöründe rekonstrüksiyon süreci başlamıştır. 2007 yıldan itibaren Rusya elektrik sektöründe en önemli yabancı oyunculardan Alman firması E.ON ve İtalyan firması ENEL
Nükleer
Nükleer enerji kaynakları ve teknoloji potansiyeli doğal gaz potansiyelinden düşük olduğu halde, Rusya’nın Avrupa Bölgesinde büyük önem taşımaktadır. Özellikle Kuzey-Batı bölgelerinde elektriğin %42’ye kadar nükleer santrallerde üretilmektedir.Genel olarak ise 2007 yılına kadar toplam üretildiği enerji miktarı 158,3 milyar KW/saat. Bu bütün enerji sisteminde % 15,9 pay almaktadır.
Hidroenerji
Teorik olarak ülke 2295 milyar KW/saat hidro enerji potansiyeli bulunmaktadır. Bunun içinde 852 milyar KW/saat ekonomik olarak kanıtlanmıştır. Yalnız potansiyelin büyük bölümü Doğu Sibirya’da ve Doğuda bulunduğu için elektrik transfer zorluğu açısından yalnızca o bölgelerdeki sanayiler yararlanabilmektedir.2007 yılında hidro santrallerde üretildiği elektrik miktarı 177,7 milyar KW/saat. Toplam enerji payında % 17,8 gibi bir yer almaktadır.
Petrol ve Gaz
90’lı yıllarda Rusya enerji sektörün temeli olan petrol ve gaz sektörü hızlı bir şekilde özelleştirildi. En önemli rezervler farklı sebeplere dayanarak özel firmalara geçti. 1997 yılında Rusya elinde bulunan firmaların sayısı az değildi, ama bu firmalar küçük ve verimsiz idi. Petrol fiyatlarında artışıyla birlikte devlet bu durumu düzeltmek istedi ve 2003 yılında “Yukos” adlı büyük özel petrol şirketi “Rosneft” adlı devlet şirketi ile alındı. Daha sonra, 2005 yılında, devlet şirketi olan “Gazprom” özel olan “Sibneft” şirketini satın aldı. Sonuç olarak 2004-2007 yılları arasında Rusya devleti toplam enerji sektöründe %16,41 payından %40,72 payına çıkmayı başardı.
Rusya enerji sektörünün temeli olarak, doğal gaz kalmaya devam ediyor.2005 yılında 590 milyar metre küp gaz çıkarıldı. İç tüketim miktarı 386 milyar metre küp ise yarısından fazlası gibi bir pay almaktadır. Toplam rezervler 47,82 trilyon metre küp ve ihracat miktarı 187 milyar metre küptür. İç boru hatları olan: “Orta Asya-Merkez”, “Kuzey Işık” ve “Kafkasya- Merkez” ve Avrupa’nın en büyük doğal gaz deposu olan “Kasimovskoe”(8,5 milyar m3) Rusya’da transfer güvenilirliğini arttırmaktadır. Bunun yanında 218’den fazla gaz istasyonları bulunmaktadır.
Doğal gazdan sonra önem açısından petrol sektörü gelmektedir. 2005 yılında 110 milyon ton petrol sadece iç piyasalarda tüketilmiştir. Bu toplam enerji tüketimi içinde %20 payı içermektedir. Ülkede 41 tane rafineri tesisi bulunmaktadır, toplam potansiyeli 300 milyon ton.Ama bir çok tesislerde teknoloji yetersiz ve eskidir. 2006 yılında 255 milyon ton bu rafinerilerinde işletilmiş.2007 yılında toplam karbon rezervleri 9,5 milyar ton ve ihracat miktarı 330 milyon ton/yıl ulaşmaktadır.
Rusya’nın en büyük petrol şirketleri:
Devlet: Rosneft, Transneft ve Gazprom
Özel: Lukoil, TNK-BP, Surgutneftegaz, Tatneft
RF Hidrokarbon Kaynakların Üretim ve Tüketimi 2006
(milyon ton eşdeğer petrol)
Petrol Doğal Gaz Kömür
Toplam Üretim 687,1 757,3 200,9
İhracat 355,3 234,1 64,2
İç tüketim 325,4 512,5 138,1
Kaynak: www.gks.ru/bgd/regl/b07_13/IssWWW.exe/Stg/d03/13-13.htm
Rusya istatistik Kurumu verilere dayanarak hazırlanmıştır.
Kömür
Kömür sektörü biraz daha az öneme sahiptir, 2005 yılında enerji üretiminde %18 pay alarak 148 milyon ton kömür üretmiştir. Kanıtlanmış rezervler 2006 yılında 157 milyar ton ve ihracat miktarı 80 milyon ton/yıl.
En büyük kömür şirketleri:
Suek, Kuzbassrazrezugol, Yujkuzbasugol”,”Yujniy Kuzbass”
Yenilenebilir enerji
Yenilenebilir enerji Rusya’da hemen hemen yok denecek düzeydedir. Büyük potansiyele sahip olmasına karşın, diğer ülkelere göre Rusya bu sektörü geliştirememiş. Bunu doğal gaz bolluğuna bağlayabiliriz.
Kaynaklar
1. T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği(www.musavirlikler.gov.tr)
2. Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi (www.asam.org.tr)
3. RF İstatistik Kurumu (www.gks.ru)
Hazırlayan: Maria Kaban
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)
